Maar liefst vier op de tien mensen in Nederland doen vrijwilligerswerk. Bij zestigplussers is het zelfs de helft. Deze aantallen laten zien dat er grote betrokkenheid is op het sociale domein in onze samenleving. Kennelijk zit er in de mens een haast vanzelfsprekende drang om andere mensen te helpen. En dat in onze tijd van individualisering!

Vrijwilligerswerk doen is mij vanaf mijn jeugd met de paplepel ingegoten. Hoe dat precies gegaan is, weet ik niet. Ik denk dat het in het dna van onze familie zit. Ik ben opgegroeid in de sfeer dat het vanzelfsprekend is dat je je extra inzet voor de samenleving. Al op mijn zestiende ben ik actief binnen jongerenclubs in de Arnhems buurthuizen De Hommel en Klarendal. Wellicht niet geheel toevallig kies ik in die periode voor de vijfjarige opleiding tot (hoofd)onderwijzer. Mijn werkzame leven én mijn vrijwilligerswerk lopen vanaf die tijd min of meer parallel met de levensloop van de mens: eerst kinderen, dan volwassenen en tenslotte ouderen.

Na het onderwijs kom ik in Rotterdam te werken eerst in het maatschappelijke domein van de toen zo geheten multiculturele samenleving, kort daarna in de ouderenzorg. Dit laatste maatschappelijke domein kent een enorm groot aantal vrijwilligers die intensieve mantelzorg geven. Uit cijfers van het CBS blijkt dat vrijwilligers in de verzorging of gezondheidszorg het vaakst actief zijn. Zij zetten zich wekelijks of maandelijks in en besteden de meeste uren per week aan vrijwilligerswerk. Mijn uren heb ik nooit geteld. Als ik de balans opmaak ben ik wel het meest trots op mijn bestuurlijke betrokkenheid gedurende tweeëndertig jaar bij de Rotterdamse Pauluskerk, de Huiskamer van Rotterdam waar dak- en thuislozen, vluchtelingen en andere ontheemden elk uur van de dag welkom zijn.

Nu ben ik zelf een oudere. Mijn behoefte aan sociale contacten blijft groot en omdat ik op zinnige wijze bezig wil zijn, zoek ik die contacten mede in structurele bezigheden in mijn directe leefomgeving, zoals bijvoorbeeld de Huiskamer van de wijk. Een prettige bijkomstigheid is, dat deze bezigheden enig ritme in het dagelijkse leven geven.

Natuurlijk kijk ik, zoals veel ouderen, regelmatig terug op mijn leven. Hoe is dat verlopen en is het de moeite waard geweest tot nu toe. Een beetje filosofisch mijmerend en verwonderend besef ik meer dan ooit, dat alles wat ik doe en wat mij overkomt vooral tot stand komt bij de gratie van de ander. Dat impliceert een wederzijdse verantwoordelijkheid, die inhoudt dat je zorg voor jezelf hebt in directe relatie met zorg voor de ander. Het is deze basishouding die mij kennelijk met de paplepel is ingegoten en die ik mijn hele leven al met vallen en opstaan zo goed mogelijk probeer uit te voeren. Hopelijk nog heel veel jaren.

Het kan met mijn leeftijd te maken hebben. Ik vind het steeds lastiger om al die dagelijkse berichtgevingen over corona, de formatieperikelen, de vluchtelingenstroom, de klimaatconferentie, Hazes, Wappies, tweedeling, vrijheidsberoving en ga zo maar door een plekje te geven in mijn hoofd. Het is veel, erg veel, het komt van alle kanten op je af en berichtgeving wordt vaak enorm opgeklopt. Als pensionado heb ik alle tijd om hierover na te denken. Dat is op zich niet verkeerd, maar ik merk dat ik niet moet gaan malen en vervolgens afhaak. Dat voelt absoluut niet goed. In combinatie met het feit dat stress toeneemt bij het ouder worden, vraagt dit omgaan met die enorme overkill aan dagelijkse berichtgeving om een persoonlijke strategie. Ik wil niet een sikkeneurige oude man worden.

Achtergrondinformatie zoek ik op plekken waar volgens mij goede, integere journalistiek wordt bedreven. Dat zijn voornamelijk de traditionele nieuwsorganen, waar ik mee opgegroeid ben. TV valt vaak af, omdat door de snelheid van berichtgeving er weinig tijd voor gedegen achtergrondinformatie over blijft. De vele praatprogramma’s met altijd dezelfde gasten laat ik links liggen. Voor mij is het dagblad Trouw een belangrijke nieuwsbron. Heel goed vind ik de verantwoording die de hoofdredacteur zeer regelmatig aflegt over keuzes die de krant maakt en de ombudsman die redactionele zaken zeer kritisch tegen het licht houdt, als daar discussie over is ontstaan vanuit lezers.

Waar ik heel terughoudend mee omga, is met berichtgeving via sociale media vanwege het gevaar van algoritme. Met algoritmes kan bepaald worden wat je ziet op sociale media én wat jouw ideale volger te zien krijgt. Met algoritmes kan de maker dus van tevoren bepalen wat er gebeurt in een bepaalde situatie.

Echter, wat mij heel erg goed helpt om zicht te hebben en te houden op de wereld om mij heen, zijn de gesprekken met vrienden, familieleden en bekenden. Al vanaf mijn pensioen investeer ik extra in contacten in mijn individuele netwerk. Corona heeft een beetje de klad gebracht in het ritme van deze contacten. Dit najaar probeer ik deze weer op te pakken. Ik maak graag afspraken met vrienden apart meestal in een café of restaurant: op een dinsdagnamiddag in café Ari met een biertje en bitterbal, met een andere vriend doe ik een bakkie op de donderdagochtend in het Wester Paviljoen, of met weer een andere vriend een maandaglunch in De Waal of een lunch in Delta hotel of elders in het land.

Met veel plezier doe ik mee met enkele groepsactiviteiten. Zo ontmoet ik wekelijks een groepje wijkbewoners. Op de woensdagochtend komen wij in de Huiskamer van de wijk bij elkaar en praten over van alles en nog wat.

Dan is er de Past Rotarians club, die tweewekelijks plaatsvindt. Vaak is er een spreker over een bepaald onderwerp. Hoewel dat op zich interessant kan zijn, zoek ik in deze fase van mijn leven meer naar persoonlijke ontmoetingen en gesprekken. Juist binnen deze groep ouderen kan ieders levenservaring extra inspiratie en energie opleveren. Ik pleit daar binnen deze club al enige tijd voor en hoop dat we daarvoor een geschikte opzet kunnen bedenken met elkaar.

Vaste prik al jaren is ons vriendengroepje de heren van Delta, zes mannen die allemaal op een eigen manier in het leven staan. Zonder de andere contacten tekort te doen, vind ik dit groepje het meest intiem en inspirerend. Ongeveer om de twee maanden spreken we af in het Delta Hotel en voeren wij tijdens een simpel etentje heerlijke, intensieve gesprekken over persoonlijke zaken en over alles wat ons (burgerschaps)gevoel raakt. Altijd rijd ik vol energie én houvast in mijn hoofd naar huis en zie uit naar de volgende keer.

Ik merk dat deze ontmoetingen een zeer waardevolle bron van energie en inspiratie zijn. Het helpt mij om niet een sikkeneurige oude man te worden. Integendeel, het helpt mee te blijven doen in deze wereld, er bij te horen en er iets van te begrijpen.

Afgelopen twee weken ben ik tot mijn grote schrik enkele malen spontaan omhelst en gekust. De reden is mijn vijfenzeventigste verjaardag half juni. Een heuglijk feit mag ik zeggen. Het moge duidelijk zijn dat ik er nog heel veel jaren in goede gezondheid hoop bij te krijgen. Dat hangt van veel zaken af, maar zeker is dat een pandemie als corona daar grote invloed op kan hebben. Aangezien we corona nog lang niet onder controle hebben, wil ik dus niet zomaar omhelst worden, hoe goed bedoeld ook. Om dit alles voor te zijn, roep ik bij bepaalde ontmoetingen met intimi te pas en te onpas ‘ik wil wel huggen, maar niet zoenen!’ Handen geven vermijd ik evenzeer en in de supermarkt doe ik nog steeds een mondkapje op.

De maatregelen rond corona worden de laatste weken in rap tempo afgebouwd. Tegelijkertijd geven de beleidsmakers duidelijk aan dat we nog uitermate voorzichtig moeten blijven. Echter ik zie steeds meer mensen zich gedragen alsof het virus volledig verdwenen is. Is er in het begin van de pandemie nog ruimte voor bezinning en reflectie op ons dagelijks leventje, nu lijkt het alsof iedereen dat leventje weer heel snel wil oppakken, als tevoren. Alle voorzichtigheid in contacten met anderen verdwijnt en eerlijk gezegd heb ik daar moeite mee.

Extra lastig in dit proces is de informatievoorziening. In de kranten, op sociale media en op TV zien en horen we allerlei berichten die gaan over de ernst van de crisis tot er is niets aan de hand. Ruim anderhalf jaar worden we overspoeld met ontwikkelingen rond corona en waar we wel en niet op moeten letten. Ongetwijfeld zullen we de komende periode overladen blijven worden met cijfertjes en statistieken vanuit de overheid. Daarop zullen op hun beurt de virusontkenners en complotdenkers weer op reageren. Vervolgens trekt ieder zijn eigen conclusies. Wie het allemaal zeker weet….mag het zeggen!

In zijn algemeenheid durf ik wel te stellen dat – los van alle fysieke en economische effecten – deze coronacrisis grote invloed heeft gehad op het sociale leven van mensen. Het is, zoals de trouwe bloglezer weet, mijn stokpaardje: sociale contacten zijn de levensadem van mensen. Uit de eerste onderzoeken (UVA) naar het sociale leven in ons land blijkt tot mijn grote verrassing dat vooral jongeren onder de dertig jaar er psychisch veel last van hebben. Zij hebben hun vrienden lang niet gezien, waren bang om af te spreken en door het ontbreken van school, sport en feesten lag het sociale leven buitenshuis stil. Het lukte nagenoeg alle jongeren wel om op andere manieren contact te onderhouden, bijvoorbeeld door middel van (video)bellen, appen. Maar desondanks is de psychische schade behoorlijk heftig.

Als oudere ben ik extra kwetsbaar voor dit virus en daarom heb ik vanaf het begin de contacten in mijn sociale netwerk behoorlijk beperkt. Kijkend naar mijn contacten met vrienden heb ik de laatste jaren voor corona wekelijks wel een afspraak met een vriend of meerdere vrienden. Die afspraken vinden plaats op verschillende plekken: een bakkie doen in het Westerpaviljoen Rotterdam, een biertje drinken daartegenover bij Ari, eten en discussiëren met de Heren van Delta in Vlaardingen, een lunch bij De Waal aldaar of bij een vriend thuis in Den Haag. De gesprekken die je met elkaar hebt zijn erg verschillend en altijd inspirerend. Wat ik grappig vind, is dat als ik in deze coronatijd af en toe een gesprek heb met een vriend, ik na afloop zelfs een beetje moe ben van al dat praten en discussiëren.

Alles bij elkaar denk ik niet dat ik er psychisch onder geleden heb. Ik ben harstikke blij dat de tijd om af te spreken er weer komt. Wel ben ik wat verbaasd over mijzelf, dat ik niet sta te trappelen om direct allerlei afspraken te maken. Kennelijk kost het omschakelen enige tijd. Ik vermoed zelfs dat datzelfde speelt bij mijn vrienden. Ik zal het ze vragen zodra we elkaar weer ontmoeten.