Vanuit ons appartement op de derde verdieping kijken we één verdieping lager op een plat dak. Daaronder zijn studio’s voor studenten. Dit dak is afgelopen weken helemaal vernieuwd met als toetje een volledig groen dak. Het is bijzonder om te ervaren dat dit groene dak een prettig gevoel teweegbrengt. Juist in een stadse, stenen omgeving is het effect van dat groene gevoel extra groot.

Ik merk bij het ouder worden, dat ik steeds meer aandacht en respect krijg voor mijn directe leefomgeving en dan speciaal de groene uitstraling daarvan. Zo geniet ik van ons volkstuintje, de vogels die daar vliegen, de bloemen en planten die het hele jaar door groeien en bloeien. Het klinkt clichématig maar zo is het nu eenmaal. Natuurlijk hebben we in de woonkamer een met ballen en lichtjes versierde groene kerstboom staan. Onder de boom staat een groepje kerstfiguren inclusief Maria, Jozef, het kerstkindje, enkele schaapjes en de os. De beeldjes zijn leuk speelgoed voor onze kleindochter. Op ons balkon hebben we een kunstkerstboom met lichtjes neergezet. Zo zijn we helemaal in de sfeer van kerst 20.20.

Kerst roept dit coronajaar meer sentiment op dan andere jaren. Zoals veel andere Nederlanders hebben we de kerstmaaltijden met kinderen en familie verspreid over vier dagen. We houden ons strikt aan de maatregelen van maximaal drie personen als gasten. Dat betekent dat we onze kinderen en kleinkinderen dit jaar niet samen tegelijk zien. Erg jammer, maar het zou extra tragisch zijn als er een heftige opleving van besmettingen plaatsvindt na Kerst en Oud en Nieuw. We zijn nu bijna zover dat we gevaccineerd gaan worden. Kerstavond is helemaal anders dan anders. Altijd gaan we kerstavond naar de nachtmis in de katholieke kerk. Het is een traditie geworden, die mijn lief en ik al 46 jaar koesteren. Vooral het naar huis lopen uit de kerk in de stille nacht is een heerlijk moment. Eenmaal thuis eten we een sneetje krentenbrood met roomboter en drinken als slaapmutsje een cognacje. Kerst 20.20 zal anders zijn en dat geldt ook voor Oud en Nieuw.

De coronacrisis zal ons dagelijks leventje tijdens deze jaarwisselingsperiode niet gemakkelijk maken. We worden geacht zoveel mogelijk thuis te blijven en weinig mensen te ontmoeten. Er is (buiten de TV) weinig afleiding. Ik hoop dat er dit jaar veel bezinningsmomenten zijn, waarbij nagedacht wordt over de toekomst na corona. Duidelijk is dat we met 7,8 miljard mensen op deze aarde leven en dat het beslag dat de mensheid daarop legt enorm is. Ik hoop dat iedereen – mede door de snelle verspreiding van het coronavirus – goed doordrongen is van het belang van SAMEN en VERBONDENHEID. Ieder individu is een microscopisch kleine schakel in de mensheid, maar corona laat zien dat veel schakels een groter geheel kunnen vormen, ten positieve en ten negatieve. Mijn grote trefwoorden 20.20 zijn o.a.: klimaat, milieu, gezondheid, migratie, menselijkheid en democratie. Op kleine en soms individuele schaal wil ik mee blijven denken en doen in de hoop dat mijn kinderen en kleinkinderen en alle mensen een goede toekomst hebben en houden.

Mijn toekomstperspectief wordt steeds korter. Dat gevoel is bij mij sterker geworden na mijn zeventigste verjaardag. Mijn levensdoelen probeer ik daarom vooral te zoeken en vinden in het hier en nu. Het groene dak is zo’n voorbeeld dat mij inspireert. Hoe meer groen in onze wijk hoe prettiger het is. Samen met andere wijkbewoners zijn mijn lief en ik actief in ons wijkje Struisenburg in Rotterdam: meer groen, huiskamer ontmoetingen en we prikken wekelijks vuil van de straten. Met familie, vrienden en vele anderen onderhouden we warme, sociale contacten. Overal zoeken wij naar SAMEN EN VERBONDENHEID en vormen zo een grotere schakel.

In dat perspectief staat ook het schrijven van dit blog, al vanaf 2014. Ik dank alle trouwe lezers en spreek de wens uit dat we samen in verbondenheid op weg gaan naar een gezond en gelukkig 2021.

Vorige week krijg ik een artikel toegestuurd uit de Volkskrant met de titel ‘Oud zijn is voor losers, aftakelen is je eigen schuld’.

‘De laatste decennia ontstaat het beeld in onze samenleving dat oud worden óf een kwestie is van er voor zorgen dat je gezond en vitaal blijft óf je bent een loser, takelt af en voelt je een last voor de samenleving. Het zijn vooral de gerontologen die het positieve beeld van succesvol ouder worden, gezond en vitaal ouder worden hebben gepromoot, overigens vooral bedoeld als geruststelling. In het beeld rond succesvol ouder worden lijkt het er op dat vooral je leefstijl bepalend is hoe je oud wordt en niet zozeer het natuurlijke biologische proces van verval.’

Aangezien adel verplicht wil ik daar als pensionado én gerontoloog graag iets aanvullends over zeggen.

In onze welvaartmaatschappij staat de hele levensloop – van geboorte tot aan de dood – steeds meer in het perspectief van de maakbare mens. Dat we zo denken is enigszins verklaarbaar als je ziet dat door de ontwikkelingen in de gezondheidssector de kindersterfte zeer laag is en we ouder worden dan ooit. Mede door allerlei technologische ontwikkelingen individualiseert de samenleving op grote schaal.

We zijn permanent op zoek naar een Zwitserleven. Als het mis gaat zijn er de (zelf)hulpboeken. Reclames richten zich op de jonge, vitale mens, die als het ware het eeuwige leven heeft. Als je niet meer aan het vitale profiel voldoet, is het haast onmogelijk voor een individu zich staande te houden. Je hebt dan snel het gevoel er niet meer bij te horen. Dat geldt voor kinderen, jongeren, volwassenen én dus ook voor ouderen.

De maakbaarheid van ons leven komt tijdens de corona heftig onder druk te staan. De dood die we vooral doorgeschoven hebben naar oud zijn, komt ineens dichtbij. Jong en oud, kwetsbaar en vitaal worden in discussies over coronamaatregelen tegen elkaar afgewogen en soms zelfs uitgespeeld. Maar we hebben allemaal een levensloop te vervullen, die in alle levensfasen even waardevol zou moeten zijn. Maatschappelijk gezien is er een globale blauwdruk voor de fase van kind/jongere zijn en voor de fase van volwassen zijn/werken. Voor het oud zijn is er (nog) geen blauwdruk, anders dan het onvermijdbare perspectief van aftakeling en de dood. De huidige babyboomgeneratie heeft de eer en de taak om als eerste in de geschiedenis van de mensheid te ontdekken hoe je een periode van oud zijn gedurende 15, 20, 25 jaar een waardevolle invulling kan geven. Hoe blijf je er bij horen? Ben je gezond, vitaal of heb je de pech dat het biologische aftakelingsproces al vroeg is begonnen. En wat oud zijn nog sterker kenmerkt dan de levensfasen daarvoor zijn de enorme individuele verschillen tussen mensen. Dit alles maakt het extra lastig in deze coronatijd over ouderen in zijn algemeenheid te praten.

Ik ben op mijn 67ste definitief op zoek gegaan naar een ‘blauwdruk’ voor oud zijn. Ik wil een volwaardige rol in de samenleving blijven houden Ik weet uit ervaring dat ik kan blijven groeien en ontwikkelen. Ik weet eveneens dat groei en ontwikkeling sterk medebepaald wordt door allerlei factoren in de omgeving en domme pech. Ik denk daarom mijn hele leven niet in termen van maakbaarheid, maar in termen van binnen mijn mogelijkheden zoeken naar persoonlijk welbevinden in mijn dagelijkse leven.

Mijn queeste is al 74 jaar een aaneengesloten reis in een maatschappij vol mogelijkheden en risicofactoren. Ik heb die lange reis tot op heden redelijk voorspoedig kunnen maken met weinig pech, maar vooral dankzij de hulp van anderen. En ik wil er bij blijven horen tot mijn laatste snik. Dat kan alleen in een omgeving waarin solidariteit en empathie standaardingrediënten zijn. Daarom roep ik van de daken dat wij mensen, jongeren en volwassenen inclusief ouderen, beseffen dat het van levensbelang is op zijn tijd om te kijken naar elkaar in het volle besef dat ons leven tijdelijk is.

Het klinkt enigszins cynisch om ‘lange adem’ te gebruiken in geval van de coronacrisis. De longen kunnen zwaar aangetast worden door het Covid-19 virus. Maar dat deze crisis nog lang gaat duren is zeker. Zelfs als er een vaccin is ontwikkeld, zal dat niet meteen volmaakt zijn. Ik merk dat de onzekerheid over de duur van deze crisis effect heeft op mijn energie. 

Mijn leefwereldje beperkt zich tot een kleine kring van mensen en qua locatie voornamelijk in en dichtbij ons appartement. Het voelt een beetje alsof ik in een bejaardentehuis leef. Mijn gezondheid is goed, maar ik voel weinig energie. Ik ben pensionado en wil van deze levensfase nog volop leven. En er valt genoeg te doen en te genieten, maar hoe doe ik dat in deze coronatijd?

Belangrijke voorwaarde algemeen voor het invullen van een prettig (dagelijkse) leven is onze omgeving. Hoe kansrijk is deze? Kan ik die voldoende kansrijk maken? Of is deze in al te veel facetten uitermate dwingend en beperkend?

Hoe dan ook de mens is uitgerust met stuurkracht, de een meer, de ander minder. De kunst van het leven is waar mogelijk deze stuurkracht benutten en zo zelf de regie blijven voeren over een deel van je leven. Als je dat in voldoende mate kunt (heb geleerd), voelt datgene wat je doet (of niet doet) goed.

De coronacrisis met al haar maatregelen heeft onze kansrijke omgeving de afgelopen maanden extreem verkleind en onder druk gezet en dat gaat helaas nog lang duren. Voor de een zal dit meer effect hebben dan voor de ander. Wat echter blijft is je eigen stuurkracht.

In deze tijd van lange adem waarin mijn omgeving zeer dwingend bepaald hoe ik mijn dagelijkse leven moet invullen, stel ik mij dus de vraag: “Hoe kan ik mijn stuurkracht zo inzetten, dat ik weer genoeg energie krijg?’

Op het gebied van gezondheid ben ik vanwege mijn leeftijd extra kwetsbaar. Dit heeft behoorlijk effect op de keuzes die ik zelf kan maken. Dat is anders dan met de griep, waar ik jaarlijks een inenting voor haal. Mijn eigen verantwoordelijkheid vraagt de regels die vastgesteld worden door de overheid goed na te leven. Zo spreek ik af met anderen in kleine groepjes, op gepaste afstand. Ik mijd drukke plekken en als ik een terrasje pak, dan zoek ik een rustig open plekje… en zo meer.

Minder regie bijvoorbeeld kan ik pakken op materieel en financieel gebied, want daar zijn externe factoren vele malen belangrijker. Wel heb ik door te verhuizen bewerkstelligd dat onze maandelijkse vaste lasten omlaag gegaan zijn. Mijn lief en ik hoeven als pensionado niet direct te vrezen voor ons inkomen, maar als op langere termijn de economie achteruit gaat, kan dat zomaar wel het geval zijn. Voor veel medelanders is deze coronacrisis nu al qua werk en inkomen een catastrofe. Zij zullen extreem hun best moeten doen om te zoeken naar eigen regie waarmee zij hun dagelijkse leven enigszins dragelijk kunnen maken.  

Om het antwoord te vinden op mijn zoektocht naar eigen regie in deze coronacrisis, kijk ik in mijn directe omgeving naar mensen of zaken die mij inspireren. Ik probeer mij niet te veel mee te laten slepen in alle dagelijkse ellende die over mij uitgestort wordt via allerlei kanalen. Het klinkt misschien wat vaag, maar toch. Positieve ervaringen uit het nu of het verleden, maken mij hoopvol. Ik zoek steun bij anderen en durf die ook te vragen. Wat ik nog lastig vind, maar wel ongelooflijk belangrijk, is het op peil houden van mijn fysieke conditie. Als ik mij fit voel, helpt dat ook mijn hoofd fris te houden.  

We zijn in deze coronatijd meer dan anders op onszelf en de ander aangewezen. Dat vraagt extra stuurkracht van onszelf en van onze medemens. De landelijke slogan ‘Alleen Samen Krijgen We Corona Er Onder’ is daarom zo gek nog niet!