Twee of drie blogs per maand schrijven gaat de laatste tijd niet lukken. Praktisch gezien heeft het te maken met ons chaletje in Friesland, waar we afgelopen maand enkele keren naar toe zijn gegaan. Dat geeft een leuke afleiding van al het coronagedoe. Er moet nog van alles geregeld worden, zoals de aanleg van een terrasje en de inrichting daarvan met wat tuinmeubelen. Belangrijk is ook het leggen van contact met de buren op deze camping. Inmiddels hebben we met de meesten kennis gemaakt en dat voelt goed. Zijn we weer thuis in Rotterdam dan overvalt mij de laatste tijd een gevoel van passiviteit. Ik denk dat het te maken heeft met de berichtgeving en communicatie over de politieke situatie waar ons land zich in bevindt én de al langslepende corona-lockdown. Ik krijg er weinig tot geen energie van.

Luister ik naar het nieuws dan hoor ik politici en media zich in grote woorden druk maken over wat wel en niet gezegd is in de formatiebesprekingen of in de ministerraad over Tweede Kamerleden. De achterliggende inhoudelijke discussie over macht en tegenmacht blijft onderbelicht door dit oeverloze gekrakeel door alle partijen. Wat mij daarbij stoort is dat beide ‘kampen’ nauwelijks de hand in eigen boezem steken. Zowel de regering als de Tweede Kamer zijn verantwoordelijk voor allerlei wetgeving waarin fraudebestrijding en wantrouwen naar de burger het uitgangspunt is. Ondertussen lukt het niet om de tienduizenden burgers, die ten onrechte van fraude zijn beticht, eindelijk te compenseren en te rehabiliteren. Het hun aangedane leed wordt alleen maar groter en groter….

Luister ik naar het nieuws rond corona, dan hoor ik deskundigen en niet deskundigen zich al maanden druk maken om wat er allemaal niet goed gaat in vergelijking met andere landen. De maatregelen die telkens – al of niet – aangescherpt worden, vergroten het draagvlak onder de burgers niet, integendeel. Wij, burgers, worden te weinig meegenomen in het hele proces rond corona.

Ondertussen wacht ik op een nieuwe regering die twee urgente thema’s, namelijk een sociaaleconomisch herstelplan na corona én een groots klimaatplan, zal moeten agenderen. In beide plannen zijn draagvlak en betrokkenheid van burgers essentieel. Echter in de afgelopen coronaperiode zijn er heel veel initiatieven opgezet door burgers, die tot nu toe helaas nauwelijks zijn uitgevoerd. Dat moet en kan anders, liefst vanaf vandaag. Gebruik en activeer de kennis van burgers en stuur die kennis aan vanuit een breed deskundig netwerk. Maak op heel korte termijn – vóór de zomer – een eerste herstelplan dat volop ruimte biedt aan al die goed doordachte plannen uit de horeca, de sport, de fitness, de winkels, kunst, cultuur enz.. Ga er van uit dat de burger weet wat goed voor hem is en dat hij graag energie stopt in dingen die goed voor hem zijn. Onze hoofden moeten na al dat coronagedoe weer volstromen met frisse gedachten.

Wat het klimaatplan betreft moeten we eveneens loskomen uit de mantra van ‘dat is te omvangrijk, dat kost te veel geld, het is niet haalbaar’ enz. enz.. Afgelopen week krijg ik in mijn mailbox een uitnodiging voor de voorpremière van de documentaire Het Paradijs op Aarde begint in Nederland met de energietransitie. Een documentaire van Ruud Koornstra, nationaal energiecommissaris.

Wat een energie straalt deze man uit en wat een prachtige voorbeelden laat hij zien! Na anderhalf uur zit mijn hoofd vol frisse ideeën en energie. De film zit vol met Nederlanders, die in ‘schuurtjes’ de prachtigste uitvindingen doen. Nederland kan koploper worden in deze sector. We kunnen de kilmaatdoelstellingen 2030 halen, want we pakken het slim aan met energie, vervoer en gezonde voeding.

Deze documentaire geeft de burger moed! Mijn gevoel van passiviteit op dit moment maakt plaats voor een positieve energietransitie in mijn hoofd. Ik krijg zowaar weer zin om een blog te schrijven.

PS. Je kunt de documentaire vinden op YouTube. Kijk ook maar eens op http://www.energiecommissie.nl

Volgens de columniste Marianne Zwagerman zetten we onze welvaart op het spel om een paar duizend kwetsbare ouderen te redden van de coronadood. ‘Dor hout’ noemt ze die kwetsbare mensen. Als corona hen er nú niet onder krijgt, dan leggen ze over één of twee jaar wel door iets anders het loodje, redeneert ze.

Onze nieuwe dichter des vaderlands Lieke Marsman (30 jaar), die ruim twee jaar geleden kreeg ze te horen dat ze kraakbeenkanker heeft, reflecteert in haar gedichten op de waarde die het leven en de dood krijgen in een mensenleven. Hoe leef je met een levensbedreigende ziekte? “Het is een tijd van ziekte”, zegt Marsman, “en alle zieke en zwakke mensen zijn het afgelopen jaar nagenoeg afgeschreven, als ‘dor hout’. Nou, dorder dan ik op dit moment ben kan eigenlijk niet, maar dat betekent niet dat ik geen ambities meer heb, geen dromen. En zoals ik zijn er in Nederland duizenden mensen.”

De coronacrisis zet mij meer dan ooit aan het denken over hoe we met elkaar samen leven in dit land. Het moge duidelijk zijn dat de dor hout redenering in schril contrast staat met nog steeds ambities en dromen hebben. Ik weet niet of hier sprake is van een generatieverschil: Zwagerman 51 jaar, Marsman 30 jaar en ik 74 jaar. Wat ik wel weet is dat generaties nogal van elkaar kunnen verschillen in de wijze waarop zij in de maatschappij staan, maar elkaar tegelijkertijd hard nodig hebben.

Kijkend naar kenmerken van generaties volgens generatiedeskundige Aart C. Bontekoning, ben ik – Protestgeneratie (1940-1955) – grootgebracht met zoeken naar idealen, met protesteren en polariseren, met zenden en uitleggen (lees ook: drammen). Dat klopt in grote lijnen ook. De Pragmatische Generatie (1970-1985) is veel meer gericht op pragmatisch denken, tijdelijke en wisselende nuttige netwerken, ervan uitgaan dat de neuzen verschillende kanten opstaan. Deze generatie zit ook vaak gevangen in bestaande hiërarchie. Ik zie deze kenmerken duidelijk bij onze huidige politieke leiders. Tien jaar Rutte heeft ons redelijk goed door de crisis geholpen. Echter de aanpak van de coronacrisis de laatste maanden en de vreselijke toeslagenaffaire laten wat mij betreft zien dat het tijd wordt voor wisseling van generatie.

Deze tijd van supersnelle veranderingen, ook mondiaal, vraagt mijns inziens authentiek leiderschap waarbij centraal staat dat we vooral onszelf willen leiden, dat we willen leren van elkaar en van iedereen en dat we doen wat zinvol is. We moeten beseffen dat anno 2021 de diversiteit in onze samenleving en onze plek in de wereld, gewoon een gegeven is. Om die cultuuromslag te bereiken zullen we hokjesgeesten en bestaande grenzen moeten doorbreken.

Over de politiek schrijft onze jonge dichter des vaderlands: ‘Met een infuus in je hand en twintig hechtingen in je rug is het moeilijk te geloven dat de Nederlandse overheid de afgelopen decennia heeft bezuinigd op het ­leven. Op het leven bezuinig je niet. En al helemaal niet als je jaarlijks 1,4 miljard kunt missen…….’

In mijn vorige blog heb ik deze cultuuromslag-wens geïllustreerd aan de hand van de jonge journalist Jesse Frederik, die uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar de oorzaken van de toeslagenaffaire. Hij laat zien hoe ons democratisch systeem op alle niveaus is vastgelopen en dat het een grondige opknapbeurt nodig heeft.

Door het absurd hoge tempo van ontwikkelingen op allerlei gebieden zullen we in onze democratie naar maximale verbinding tussen generaties moeten streven. Kernopdracht is veel van elkaar leren en elkaar daardoor versterken, weten dat anderen op sommige gebieden slimmer zijn. Iedereen, politici, journalisten, burgers hebben daarin hun verantwoordelijkheid te nemen. Jonge mensen als Lieke Marsman en Jesse Frederik bieden mij hoop en vertrouwen.

Ik voel mij geen ‘dor hout’ op mijn vierenzeventigste. Integendeel, ik wil heel bewust met al mijn ambities en dromen in de wereld blijven staan. Ik zie daarom reikhalzend uit naar nieuwe leiders met name uit de Y-Generatie (1986-2000): creatieve, authentieke multi-taskers met frisse en heldere geesten.

Het nieuwe jaar 2021 is extra heftig van start gegaan met de puinzooi van de presidentsverkiezingen in Amerika en het aftreden van het kabinet in Nederland n.a.v. de toeslagenaffaire. En dan nog steeds corona. Ik word er soms moedeloos van. Hoe moeten we deze grote maatschappelijke en politieke crisissen het hoofd bieden? Over anderhalve maand zijn er verkiezingen. Maar liefst 87 partijen hebben zich hiervoor ingeschreven! Ze hebben allemaal de oplossing in huis….. Het meest bont maakt Wilders het met zijn verkiezingsprogramma dat op allerlei fronten op gespannen voet staat met onze grondwet of er zelfs overheen gaat. Verbazingwekkend is dat er op de (anti-grondwettelijke) inhoud nauwelijks wordt gereageerd door andere politieke partijen. De reacties in veel kranten en op TV beperken zich tot opmerkingen dat het dit keer ‘zowaar 44 velletjes zijn’ en dat Wilders ‘terug wil naar de oerhollandse gezelligheid’ zoals het Sinterklaas feest met zwarte Piet. Deze één-partij-man heeft nu 22 kamerzetels en haalt er straks misschien nog een paar bij.

Is mijn privébubbel op dit moment kleiner dan ooit, wat daarbuiten gebeurt is ongekend heftig en groot. Amerika en de toeslagenaffaire laten zien dat het functioneren van een democratisch stelsel behoorlijk onder druk kan komen te staan. Tegelijkertijd lijkt het of steeds meer mensen van het padje geraken. De bestorming van het Capitool door een feestvierende en selfies makende menigte. In ons landje de wekelijkse demonstraties van anti corona denkers zonder mondkapje en dicht op elkaar. Zij zoeken de confrontatie met de politie en veroorzaken bewust chaos.

Je zou zeggen dat er juist in deze crisis tijd en behoefte is aan zelfreflectie, enige diepgang en saamhorigheid. Het tegendeel is waar: op allerlei plekken en niveaus wordt geblamed, geshamed en gepolderd, als kletsen we aan de borreltafel. Iedereen heeft overal verstand van en krijgt via allerlei media uitgebreid de gelegenheid om zijn mening ongefundeerd rond te toeteren.

Dan de (anti) climax rond de toeslagenaffaire. Er wordt al maanden gesteggeld over wie van dit alles de schuld heeft. Door dit eindeloze gekrakeel en vooral het zoeken naar de schuldige heeft, nadat Lodewijk Asscher zich terugtrok, het kabinet uiteindelijk toch maar besloten in haar geheel af te treden. Ik kan dat begrijpen, het is goed dat er een schuldbewust signaal wordt afgegeven. Maar de crisis zit veel dieper in onze samenleving dan alleen bij de ambtenaren en verantwoordelijke politici.

Dit weekend lees ik in De Correspondent de voorpublicatie van het boek ‘Zo hadden we het niet bedoeld, de tragedie achter de toeslagenaffaire’ van de onderzoeksjournalist Jesse Frederik.

Citaat:

‘De toeslagenaffaire ontstond niet door kwaadwillende personen of schuldige kabinetten, maar door de logica van en dynamiek tussen zes verschillende instituten: de regering, de Tweede Kamer, de ambtenarij, de rechtspraak, de pers en wij – kijkers en kiezers. Ieder van hen droeg onbedoeld bij aan hoe alles misging: een gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel bij de een, een overdreven dadendrang bij de ander en ook: angst en wantrouwen jegens elkaar.

• De pers wil nieuws en maakt overdreven gewag van enkele fraudegevallen.
• De Kamer is geschokt en eist keiharde maatregelen van de regering.
• De regering wil niet bagatelliseren en schrijft veel te strenge wetgeving voor.
• De ambtenaren willen niet ongehoorzaam zijn en voeren het beleid rechtlijnig uit.

Het resultaat: tienduizenden goeden lijden onder enkele kwaden.

• De slachtoffers van de te strenge regels komen groot in het nieuws
• De pers schreeuwt nu andersom moord en brand: dit kan niet de bedoeling zijn!
• De Kamer is wéér geschokt en eist nu compensatie.
• De regering wijst naar de Belastingdienst die…
• Enzovoorts, enzoverder.

Einde citaat.

De onderzoeksjournalist Jesse Frederik (1989) laat na gedegen onderzoek (anderhalf jaar) zien dat we in de toeslagenaffaire allemaal pakken boter op ons hoofd hebben. Zijn ijzersterke analyse toont aan dat ons democratisch systeem een grondige opknapbeurt nodig heeft. Er is werk aan de winkel, ook voor mijzelf. Deze generatie Y journalist houdt mij als babyboomer een spiegel voor. Ik zie een frisse blik en daarmee ga ik naar de a.s. verkiezingsprogramma’s kijken.