Steeds nadrukkelijker zoek ik, pensionado, naar intimiteit in relatie met mijn directe naasten: mijn lief, kinderen, kleinkinderen, broers, zwagers en (schoon)zussen. Ooit heb ik het begrip intimiteit omschreven als de hoogste mate van vertrouwelijkheid in jezelf en in je relatie tot de ander. De ouderdom brengt bij mij een zekere ontspanning met zich mee, ik heb niets te verliezen en te winnen.

Soms, als ik zittend in de stoel voor mij uit staar, kan ik met een tevreden gevoel terugdenken aan al die juiste mensen, die ik op de juiste plaatsen ben tegengekomen. Veel dingen waarvan ik gedroomd heb, zijn verwezenlijkt. Ik prijs mijzelf dan gelukkig. Eerlijk gezegd komen er snel daarna wel eens angstgevoelens opzetten, wat staat mij nog te wachten?

Meer dan voorheen leef ik in het nu en geniet intens van mooie momenten. Deze week is onze kleinzoon geboren, het zoveelste hoogtepunt in mijn leven. Afgelopen juni, op mijn vijfenzeventigste verjaardag, vertelt mijn dochter dat ze in verwachting is. Het is een fantastisch mooi en onverwacht bericht.

Jaren geleden wordt zij verliefd op iemand van hetzelfde geslacht. Dat was voor ons zeer verrassend, maar ook voor haar zelf, zo horen wij later. Je wilt je, als ouders, niet teveel bemoeien met je volwassen kinderen en hun leven. Toch zoeken mijn lief en ik af en toe de uitdaging met hen te praten over het leven en de verwachtingen die je daarvan hebt. Wij vinden het horen bij de natuurlijke habitat van ons ouderschap. Zo hebben we erover gesproken hoe je verliefd kan worden op een ander persoon, los of het een man of vrouw is. Zeker in deze tijd van individualisering zie je sociale verbanden en relaties veranderen. Als wij dan zien hoe gelukkig onze dochter is in haar relatie, zijn wij dat zelf ook.

Nu zeven jaar verder is hun kinderwens werkelijkheid geworden met de geboorte van hun zoontje. Hij zal opgroeien in een warm en goed nest met twee mama’s. Weloverwogen en met veel liefde hebben zij deze stap gezet. De donor is een bekende en alles met betrekking tot zijn rol en gedragingen is besproken en waar nodig vastgelegd.

De afgelopen weken verloopt de zwangerschap wat gecompliceerder dan normaal. Onze dochter moet erg rustig aan doen en enkele malen wordt ze opgenomen in het Franciscus ziekenhuis Rotterdam. Mijn lief en ik brengen de afgelopen weken vele uren door in het ziekenhuis. Je bent er onvoorwaardelijk voor je dochter en schoondochter, het kost geen moeite, het geeft juist extra energie. Het mooie van deze vele en langdurige contacten is dat de onderlinge, emotionele band met onze dochter en schoondochter extra versterkt wordt.

En dan ineens gaat het sneller dan gepland. Afgelopen maandag besluiten de artsen in het ziekenhuis niet langer te wachten. Omstreeks half één in de middag komt onze kleinzoon ter wereld, gezond en wel. Een wereldwonder, zo voelt het, hoewel we weten dat in Nederland zo’n 500 kindjes per dag geboren worden. Vanwege corona mag er naast de partner maar één persoon per etmaal op bezoek komen. Echter niet getreurd, want via onze gezinsapp ‘Rotterdammers till we die’ vliegen de foto’s en berichtjes door de ether.

Mijn lief heeft vanzelfsprekend voorrang en houdt drie uur na de geboorte haar kleinzoon in de armen. Het is 2021 in hetzelfde ziekenhuis waar zij in 1984 onze dochter en in 1986 onze zoon ter wereld bracht. Waar in 2017 en in 2020 de dochters van onze zoon en schoondochter ter wereld zijn gekomen……

Ik kan eigenlijk niet wachten, maar eerst mag nog de andere oma. Twee dagen na de geboorte is dan eindelijk zover. Ik houd wat onwennig, maar met een stralende glimlach het heerlijke, lieve mannetje vast en heet hem van harte welkom in onze familie.

Het vervolg op mijn blog Verleden – heden 1 krijgt een andere invalshoek dan gepland. De reden is dat vorige week totaal onverwacht mijn zwager overlijdt. Op dat moment staat je leefwereldje op z’n kop. Het verdriet is niet te bevatten. Hoewel zijn gezondheid de laatste jaren niet optimaal is, is kwaliteit van leven bij mijn zevenenzeventig jarige zwager nog volop aanwezig. Nu is hij er niet meer. Op de rouwkaart staan zijn eigen woorden: ‘Verdriet vervaagt en krijgt een andere betekenis. Minder leegte en meer inspiratie’. Prachtige woorden voor allen die hem lief zijn. Zijn leven is voorbij, maar hij heeft niet alleen het leven doorgegeven aan een nieuwe generatie, ook zijn levensmotto van geloof, hoop en liefde en dat geeft inspiratie.

Naarmate je zelf ouder wordt, komt afscheid nemen van dierbaren onvermijdelijk vaker voor. Mijn (eerstelijns)familie en die van mijn lief leven allemaal in de fase van gepensioneerd zijn. Vanuit levensloopperspectief is het de derde en laatste levensfase en we weten dat die eindigt met de dood. Hoe ga je hier zo mee om dat de dood niet je dagelijkse leven gaat beheersen? Wat mijzelf betreft, probeer ik het doodgaan niet als een taboe te bestempelen, maar er af en toe bewust over na te denken, hoe lastig ook. Ik laat het verleden en heden in vogelvlucht voorbijkomen en bedenk mij: ‘Wat heeft het leven mij geboden en wat heb ik anderen geboden en hoe is dat nu? Voel ik mij daar gelukkig bij?’ Het leven krijg je om er iets mee te doen in directe relatie met andere mensen, vind ik. Het zíjn van een sociaal wezen en daar gedurende je leven handen en voeten aan geven en dit zo doorgeven aan de nieuwe generatie, is volgens mij de zin van mijn leven.

Waarom dat zo in elkaar steekt, weet ik niet. Wel weet ik hoe het werkt en voelt in de realiteit van alledag. Bijvoorbeeld maandag 22 februari als op de familieapp het bericht van mijn lieve zusje verschijnt dat haar man is overleden. Ik app en bel mijn kinderen, andere directe familie en vrienden. We delen ons verdriet en praten er over. Deze gesprekken helpen je om met het verdriet om te gaan. Ik bel mijn lieve zusje. Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar dat hoeft eigenlijk ook niet. Zij vertelt precies wat er de laatste twee dagen gebeurd is. Dat verhaal zal ze ongetwijfeld nog vele malen doen, ook in haar hoofd.

En dan, enkele dagen later nemen we afscheid met een kleine groep vanwege de coronamaatregelen. Ik zie er tegenop, maar als het eenmaal zo ver is, besef ik weer hoe belangrijk het ritueel van afscheid nemen is. Tijdens de katholieke kerkdienst kijken wij samen terug op zijn leven en spreken dat hardop uit. We zijn dankbaar en gelukkig dat hij er is geweest en zich een waardevolle plek heeft verworven in de samenleving als familielid, echtgenoot, vader, opa, vriend en vele jaren als burgemeester. Zijn kleinkinderen hebben de deksel van de kist met ‘mooie tekeningen voor opa’ versierd. Bij het verlaten van de kerk staat er een kleine erehaag van ambtenaren en politie.

Staand rond het graf nemen we definitief afscheid. We mogen elkaar niet omarmen en knuffelen. We moeten zelfs afstand houden tot elkaar en dat voelt wezensvreemd aan. Ik onderdruk de neiging te applaudisseren voor mijn zwager, voor mijn zusje en voor al die mensen die hier samen zijn.

Dan, tot slot brengen we – in de geest van mijn zwager – met een glas witte wijn een toost uit als kostbare herinnering aan een mooi en zinvol leven. Verdriet en geluk gaan op dat moment hand in hand…. Het is een moment van intense verbondenheid met elkaar. Iets van het mysterie van de zin van het leven is voelbaar en grijpbaar. Ik koester dat gevoel, het is rustgevend en inspirerend voor vandaag en de dagen die nog gaan komen.

Via de post valt er een grote envelop op de deurmat. Mijn oudste broer, geboren in 1944, stuurt ons een dagboek van de familie Beke. Het omvat de oorlogsperiode 17 september 1944 tot 12 juni 1945. Het dagboek beschrijft dus het eerste levensjaar van mijn broer. Terwijl ik het lees, moet ik telkens denken aan ons dagelijks leventje in deze coronacrisis. 

Mijn pas getrouwde ouders wonen vlak bij het centrum van Arnhem. Tegenover hen wonen opa en oma Beke. Het is zondag 17 september 1944. Al dagen is het onrustig in de stad. In de ochtend gaat drie keer het luchtalarm af. Dan tegen het middaguur horen en zien zij honderden vliegtuigen in de lucht. Overal om hun heen vallen bommen op het centrum van de stad. Hun huis wordt wonder boven wonder niet geraakt. Er is geen stroom, gas en water meer.

De eerste dagen na het bombardement is er totale chaos. Het leven ligt helemaal stil. ’s Woensdags zou een zus van mijn vader trouwen. Dat gaat natuurlijk niet door. Er volgen enkele angstige dagen en vooral nachten. Ze durven nauwelijks naar buiten. Wat moeten zij doen? Hoe gaat dit verder?

Dan op zondag 24 september moet iedereen de stad verlaten richting Velp en Apeldoorn. De houten vloeren in huis worden opengebroken om daar allerlei huisraad onder te stoppen. Met een handkar, een kinderwagen (met mijn oudste broer erin) en een zwaar beladen fiets gaat de familie samen met enkele andere families (totaal 39 personen!!) op pad. Het regent heftig en na een zware tocht komen zij in Velp, waar zij bij een familie ondergebracht worden die een timmerwerkplaats heeft. Vanaf dat moment zullen mijn ouders, broertje en enkele familieleden acht maanden lang van huis en haard verdreven zijn: eerst Velp, dan Loenen en tenslotte Amersfoort.

Het is woensdag 16 mei 1945 als oom Piet (de dagboekschrijver)  terugkomt in hun huis in Arnhem. De ravage is groot. De muren zitten vol gaten, het dak is vernield en het meeste meubilair is weg. Zijn nuchtere reactie is: ‘Enfin we zullen maar aanpakken en de grootste rommel zo gauw mogelijk aan de kant zien te krijgen!’ Mijn ouders blijven nog tot half juni in Amersfoort, waar eind mei mijn andere broer geboren wordt.

Er zijn veel dingen die mij tijdens het lezen van dit dagboek opvallen en waarover ik nadenk. De familieband is hecht en groeit nog steviger in deze moeilijke tijd. Het leven is gericht op de meest basale levensbehoeften: zoeken van slaapplekken, eten zien te vinden en vooral ook hout sprokkelen. Alles gebeurt te voet of met de fiets. De enige luxe, zo lees ik in het dagboek, is het vinden van betaalbare shag. Er wordt flink gerookt in de familie. Verder probeert men zo gewoon mogelijk te leven: verjaardagen worden gevierd, er wordt getrouwd en kinderen worden geboren. 

Extra heftig is het voor mijn moeder, inmiddels weer in verwachting, als mijn vader drie keer in het ziekenhuis in Amersfoort opgenomen wordt vanwege zeer ernstige maagproblemen. Wonder boven wonder komt hij er bovenop. Mede dankzij de hechte band met de (schoon)familie en vrienden weet zij de moed er in te houden. 

Mijn vader en moeder hebben een extreem moeilijke start gehad. Ik ben een jaar na de oorlog geboren en heb dit besef meegekregen in mijn dna. De ouders van mijn lief hebben gelijksoortige, heftige oorlogservaringen. Ik merk dat het ons helpt in deze coronacrisistijd. Vergeleken met de oorlogstijd is de huidige crisis weliswaar zeer bedreigend, maar minder heftig. Wij doen vol overtuiging mee aan de oproep van Rutte om elkaar te steunen door social distance te accepteren. Onze kinderen en naasten doen er even hard aan mee. Wij realiseren ons dat deze situatie een tijdje zal duren. We weten ook dat deze crisis niet eindigt zoals de 2e W.O. met het tekenen van de capitulatie op 5 mei 1945. 

Het beëindigen van deze coronacrisis zullen we SAMEN moeten ‘ondertekenen’ door te DOEN en ons LANGE TIJD te houden aan de voorschriften.