Na zeven pensioenjaren speelt mijn leven zich steeds meer af in een relatief kleine, persoonlijke kring van gezin, familie en vrienden. In deze inner circle of life draait alles vooral om geborgenheid, liefde, intimiteit……emotie. Het mooie van de derde levensfase is, dat je beseft dat het leven uiteindelijk hierom de moeite waard en zinvol is.

Juist dit leventje is gedurende de coronapandemie behoorlijk onder druk komen te staan. Hoewel ik alle prikken heb gehad die er zijn, ben ik erg voorzichtig gebleven in al mijn contacten, ook die met de kinderen en kleinkinderen. Volgens mij heeft dat effect gehad op mijn gevoel van vitaliteit, welke de afgelopen twee jaar sterk heeft gefluctueerd van hoog naar laag en alles wat daar tussen zit.

De afgelopen weken verandert dit gevoel met rasse schreden ten positieve! De meeste coronamaatregelen stoppen en de samenleving begint weer beetje bij beetje te ontwaken. Daar komt bij dat we de eerste weken van maart hebben kunnen genieten van heerlijk zonnig weer. Het lijkt wel alsof ik uit een winterslaap met regelmatig vervelende dromen, kom. Ik voel weer energie in mijn lijf stromen en dat is heerlijk.

Met plezier pakken mijn lief en ik onze oma/opa rol weer op. Het voelt heerlijk om onze kleinkinderen van dichtbij te mogen zien opgroeien en liefde en geborgenheid te bieden. Het geeft extra energie. Iets lastiger is het om in het vertrouwde sociale ritme te geraken met familie en vrienden. Ieder heeft kennelijk zo zijn eigen opstartproblemen. De behoefte aan deze contacten lijkt na corona nog groter te worden, hoewel dat ook een typisch derde levensfase ‘dingetje’ is.

In het verlengde van dit sociaal reveil, zijn mijn lief en ik ouderwets actief in ons volkstuintje en chaletje in Friesland. Zelfs gaan we een paar weken met vakantie naar Spanje. Kortom, we hebben weer het gevoel dat we volop leven!

Wat eveneens goed is, dat deze energie helpt mentaal sterk te staan ten opzichte van alle berichtgeving over de vreselijke oorlog in Oekraïne.

Steeds nadrukkelijker zoek ik, pensionado, naar intimiteit in relatie met mijn directe naasten: mijn lief, kinderen, kleinkinderen, broers, zwagers en (schoon)zussen. Ooit heb ik het begrip intimiteit omschreven als de hoogste mate van vertrouwelijkheid in jezelf en in je relatie tot de ander. De ouderdom brengt bij mij een zekere ontspanning met zich mee, ik heb niets te verliezen en te winnen.

Soms, als ik zittend in de stoel voor mij uit staar, kan ik met een tevreden gevoel terugdenken aan al die juiste mensen, die ik op de juiste plaatsen ben tegengekomen. Veel dingen waarvan ik gedroomd heb, zijn verwezenlijkt. Ik prijs mijzelf dan gelukkig. Eerlijk gezegd komen er snel daarna wel eens angstgevoelens opzetten, wat staat mij nog te wachten?

Meer dan voorheen leef ik in het nu en geniet intens van mooie momenten. Deze week is onze kleinzoon geboren, het zoveelste hoogtepunt in mijn leven. Afgelopen juni, op mijn vijfenzeventigste verjaardag, vertelt mijn dochter dat ze in verwachting is. Het is een fantastisch mooi en onverwacht bericht.

Jaren geleden wordt zij verliefd op iemand van hetzelfde geslacht. Dat was voor ons zeer verrassend, maar ook voor haar zelf, zo horen wij later. Je wilt je, als ouders, niet teveel bemoeien met je volwassen kinderen en hun leven. Toch zoeken mijn lief en ik af en toe de uitdaging met hen te praten over het leven en de verwachtingen die je daarvan hebt. Wij vinden het horen bij de natuurlijke habitat van ons ouderschap. Zo hebben we erover gesproken hoe je verliefd kan worden op een ander persoon, los of het een man of vrouw is. Zeker in deze tijd van individualisering zie je sociale verbanden en relaties veranderen. Als wij dan zien hoe gelukkig onze dochter is in haar relatie, zijn wij dat zelf ook.

Nu zeven jaar verder is hun kinderwens werkelijkheid geworden met de geboorte van hun zoontje. Hij zal opgroeien in een warm en goed nest met twee mama’s. Weloverwogen en met veel liefde hebben zij deze stap gezet. De donor is een bekende en alles met betrekking tot zijn rol en gedragingen is besproken en waar nodig vastgelegd.

De afgelopen weken verloopt de zwangerschap wat gecompliceerder dan normaal. Onze dochter moet erg rustig aan doen en enkele malen wordt ze opgenomen in het Franciscus ziekenhuis Rotterdam. Mijn lief en ik brengen de afgelopen weken vele uren door in het ziekenhuis. Je bent er onvoorwaardelijk voor je dochter en schoondochter, het kost geen moeite, het geeft juist extra energie. Het mooie van deze vele en langdurige contacten is dat de onderlinge, emotionele band met onze dochter en schoondochter extra versterkt wordt.

En dan ineens gaat het sneller dan gepland. Afgelopen maandag besluiten de artsen in het ziekenhuis niet langer te wachten. Omstreeks half één in de middag komt onze kleinzoon ter wereld, gezond en wel. Een wereldwonder, zo voelt het, hoewel we weten dat in Nederland zo’n 500 kindjes per dag geboren worden. Vanwege corona mag er naast de partner maar één persoon per etmaal op bezoek komen. Echter niet getreurd, want via onze gezinsapp ‘Rotterdammers till we die’ vliegen de foto’s en berichtjes door de ether.

Mijn lief heeft vanzelfsprekend voorrang en houdt drie uur na de geboorte haar kleinzoon in de armen. Het is 2021 in hetzelfde ziekenhuis waar zij in 1984 onze dochter en in 1986 onze zoon ter wereld bracht. Waar in 2017 en in 2020 de dochters van onze zoon en schoondochter ter wereld zijn gekomen……

Ik kan eigenlijk niet wachten, maar eerst mag nog de andere oma. Twee dagen na de geboorte is dan eindelijk zover. Ik houd wat onwennig, maar met een stralende glimlach het heerlijke, lieve mannetje vast en heet hem van harte welkom in onze familie.

Het vervolg op mijn blog Verleden – heden 1 krijgt een andere invalshoek dan gepland. De reden is dat vorige week totaal onverwacht mijn zwager overlijdt. Op dat moment staat je leefwereldje op z’n kop. Het verdriet is niet te bevatten. Hoewel zijn gezondheid de laatste jaren niet optimaal is, is kwaliteit van leven bij mijn zevenenzeventig jarige zwager nog volop aanwezig. Nu is hij er niet meer. Op de rouwkaart staan zijn eigen woorden: ‘Verdriet vervaagt en krijgt een andere betekenis. Minder leegte en meer inspiratie’. Prachtige woorden voor allen die hem lief zijn. Zijn leven is voorbij, maar hij heeft niet alleen het leven doorgegeven aan een nieuwe generatie, ook zijn levensmotto van geloof, hoop en liefde en dat geeft inspiratie.

Naarmate je zelf ouder wordt, komt afscheid nemen van dierbaren onvermijdelijk vaker voor. Mijn (eerstelijns)familie en die van mijn lief leven allemaal in de fase van gepensioneerd zijn. Vanuit levensloopperspectief is het de derde en laatste levensfase en we weten dat die eindigt met de dood. Hoe ga je hier zo mee om dat de dood niet je dagelijkse leven gaat beheersen? Wat mijzelf betreft, probeer ik het doodgaan niet als een taboe te bestempelen, maar er af en toe bewust over na te denken, hoe lastig ook. Ik laat het verleden en heden in vogelvlucht voorbijkomen en bedenk mij: ‘Wat heeft het leven mij geboden en wat heb ik anderen geboden en hoe is dat nu? Voel ik mij daar gelukkig bij?’ Het leven krijg je om er iets mee te doen in directe relatie met andere mensen, vind ik. Het zíjn van een sociaal wezen en daar gedurende je leven handen en voeten aan geven en dit zo doorgeven aan de nieuwe generatie, is volgens mij de zin van mijn leven.

Waarom dat zo in elkaar steekt, weet ik niet. Wel weet ik hoe het werkt en voelt in de realiteit van alledag. Bijvoorbeeld maandag 22 februari als op de familieapp het bericht van mijn lieve zusje verschijnt dat haar man is overleden. Ik app en bel mijn kinderen, andere directe familie en vrienden. We delen ons verdriet en praten er over. Deze gesprekken helpen je om met het verdriet om te gaan. Ik bel mijn lieve zusje. Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar dat hoeft eigenlijk ook niet. Zij vertelt precies wat er de laatste twee dagen gebeurd is. Dat verhaal zal ze ongetwijfeld nog vele malen doen, ook in haar hoofd.

En dan, enkele dagen later nemen we afscheid met een kleine groep vanwege de coronamaatregelen. Ik zie er tegenop, maar als het eenmaal zo ver is, besef ik weer hoe belangrijk het ritueel van afscheid nemen is. Tijdens de katholieke kerkdienst kijken wij samen terug op zijn leven en spreken dat hardop uit. We zijn dankbaar en gelukkig dat hij er is geweest en zich een waardevolle plek heeft verworven in de samenleving als familielid, echtgenoot, vader, opa, vriend en vele jaren als burgemeester. Zijn kleinkinderen hebben de deksel van de kist met ‘mooie tekeningen voor opa’ versierd. Bij het verlaten van de kerk staat er een kleine erehaag van ambtenaren en politie.

Staand rond het graf nemen we definitief afscheid. We mogen elkaar niet omarmen en knuffelen. We moeten zelfs afstand houden tot elkaar en dat voelt wezensvreemd aan. Ik onderdruk de neiging te applaudisseren voor mijn zwager, voor mijn zusje en voor al die mensen die hier samen zijn.

Dan, tot slot brengen we – in de geest van mijn zwager – met een glas witte wijn een toost uit als kostbare herinnering aan een mooi en zinvol leven. Verdriet en geluk gaan op dat moment hand in hand…. Het is een moment van intense verbondenheid met elkaar. Iets van het mysterie van de zin van het leven is voelbaar en grijpbaar. Ik koester dat gevoel, het is rustgevend en inspirerend voor vandaag en de dagen die nog gaan komen.