Het vervolg op mijn blog Verleden – heden 1 krijgt een andere invalshoek dan gepland. De reden is dat vorige week totaal onverwacht mijn zwager overlijdt. Op dat moment staat je leefwereldje op z’n kop. Het verdriet is niet te bevatten. Hoewel zijn gezondheid de laatste jaren niet optimaal is, is kwaliteit van leven bij mijn zevenenzeventig jarige zwager nog volop aanwezig. Nu is hij er niet meer. Op de rouwkaart staan zijn eigen woorden: ‘Verdriet vervaagt en krijgt een andere betekenis. Minder leegte en meer inspiratie’. Prachtige woorden voor allen die hem lief zijn. Zijn leven is voorbij, maar hij heeft niet alleen het leven doorgegeven aan een nieuwe generatie, ook zijn levensmotto van geloof, hoop en liefde en dat geeft inspiratie.

Naarmate je zelf ouder wordt, komt afscheid nemen van dierbaren onvermijdelijk vaker voor. Mijn (eerstelijns)familie en die van mijn lief leven allemaal in de fase van gepensioneerd zijn. Vanuit levensloopperspectief is het de derde en laatste levensfase en we weten dat die eindigt met de dood. Hoe ga je hier zo mee om dat de dood niet je dagelijkse leven gaat beheersen? Wat mijzelf betreft, probeer ik het doodgaan niet als een taboe te bestempelen, maar er af en toe bewust over na te denken, hoe lastig ook. Ik laat het verleden en heden in vogelvlucht voorbijkomen en bedenk mij: ‘Wat heeft het leven mij geboden en wat heb ik anderen geboden en hoe is dat nu? Voel ik mij daar gelukkig bij?’ Het leven krijg je om er iets mee te doen in directe relatie met andere mensen, vind ik. Het zíjn van een sociaal wezen en daar gedurende je leven handen en voeten aan geven en dit zo doorgeven aan de nieuwe generatie, is volgens mij de zin van mijn leven.

Waarom dat zo in elkaar steekt, weet ik niet. Wel weet ik hoe het werkt en voelt in de realiteit van alledag. Bijvoorbeeld maandag 22 februari als op de familieapp het bericht van mijn lieve zusje verschijnt dat haar man is overleden. Ik app en bel mijn kinderen, andere directe familie en vrienden. We delen ons verdriet en praten er over. Deze gesprekken helpen je om met het verdriet om te gaan. Ik bel mijn lieve zusje. Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar dat hoeft eigenlijk ook niet. Zij vertelt precies wat er de laatste twee dagen gebeurd is. Dat verhaal zal ze ongetwijfeld nog vele malen doen, ook in haar hoofd.

En dan, enkele dagen later nemen we afscheid met een kleine groep vanwege de coronamaatregelen. Ik zie er tegenop, maar als het eenmaal zo ver is, besef ik weer hoe belangrijk het ritueel van afscheid nemen is. Tijdens de katholieke kerkdienst kijken wij samen terug op zijn leven en spreken dat hardop uit. We zijn dankbaar en gelukkig dat hij er is geweest en zich een waardevolle plek heeft verworven in de samenleving als familielid, echtgenoot, vader, opa, vriend en vele jaren als burgemeester. Zijn kleinkinderen hebben de deksel van de kist met ‘mooie tekeningen voor opa’ versierd. Bij het verlaten van de kerk staat er een kleine erehaag van ambtenaren en politie.

Staand rond het graf nemen we definitief afscheid. We mogen elkaar niet omarmen en knuffelen. We moeten zelfs afstand houden tot elkaar en dat voelt wezensvreemd aan. Ik onderdruk de neiging te applaudisseren voor mijn zwager, voor mijn zusje en voor al die mensen die hier samen zijn.

Dan, tot slot brengen we – in de geest van mijn zwager – met een glas witte wijn een toost uit als kostbare herinnering aan een mooi en zinvol leven. Verdriet en geluk gaan op dat moment hand in hand…. Het is een moment van intense verbondenheid met elkaar. Iets van het mysterie van de zin van het leven is voelbaar en grijpbaar. Ik koester dat gevoel, het is rustgevend en inspirerend voor vandaag en de dagen die nog gaan komen.

Via de post valt er een grote envelop op de deurmat. Mijn oudste broer, geboren in 1944, stuurt ons een dagboek van de familie Beke. Het omvat de oorlogsperiode 17 september 1944 tot 12 juni 1945. Het dagboek beschrijft dus het eerste levensjaar van mijn broer. Terwijl ik het lees, moet ik telkens denken aan ons dagelijks leventje in deze coronacrisis. 

Mijn pas getrouwde ouders wonen vlak bij het centrum van Arnhem. Tegenover hen wonen opa en oma Beke. Het is zondag 17 september 1944. Al dagen is het onrustig in de stad. In de ochtend gaat drie keer het luchtalarm af. Dan tegen het middaguur horen en zien zij honderden vliegtuigen in de lucht. Overal om hun heen vallen bommen op het centrum van de stad. Hun huis wordt wonder boven wonder niet geraakt. Er is geen stroom, gas en water meer.

De eerste dagen na het bombardement is er totale chaos. Het leven ligt helemaal stil. ’s Woensdags zou een zus van mijn vader trouwen. Dat gaat natuurlijk niet door. Er volgen enkele angstige dagen en vooral nachten. Ze durven nauwelijks naar buiten. Wat moeten zij doen? Hoe gaat dit verder?

Dan op zondag 24 september moet iedereen de stad verlaten richting Velp en Apeldoorn. De houten vloeren in huis worden opengebroken om daar allerlei huisraad onder te stoppen. Met een handkar, een kinderwagen (met mijn oudste broer erin) en een zwaar beladen fiets gaat de familie samen met enkele andere families (totaal 39 personen!!) op pad. Het regent heftig en na een zware tocht komen zij in Velp, waar zij bij een familie ondergebracht worden die een timmerwerkplaats heeft. Vanaf dat moment zullen mijn ouders, broertje en enkele familieleden acht maanden lang van huis en haard verdreven zijn: eerst Velp, dan Loenen en tenslotte Amersfoort.

Het is woensdag 16 mei 1945 als oom Piet (de dagboekschrijver)  terugkomt in hun huis in Arnhem. De ravage is groot. De muren zitten vol gaten, het dak is vernield en het meeste meubilair is weg. Zijn nuchtere reactie is: ‘Enfin we zullen maar aanpakken en de grootste rommel zo gauw mogelijk aan de kant zien te krijgen!’ Mijn ouders blijven nog tot half juni in Amersfoort, waar eind mei mijn andere broer geboren wordt.

Er zijn veel dingen die mij tijdens het lezen van dit dagboek opvallen en waarover ik nadenk. De familieband is hecht en groeit nog steviger in deze moeilijke tijd. Het leven is gericht op de meest basale levensbehoeften: zoeken van slaapplekken, eten zien te vinden en vooral ook hout sprokkelen. Alles gebeurt te voet of met de fiets. De enige luxe, zo lees ik in het dagboek, is het vinden van betaalbare shag. Er wordt flink gerookt in de familie. Verder probeert men zo gewoon mogelijk te leven: verjaardagen worden gevierd, er wordt getrouwd en kinderen worden geboren. 

Extra heftig is het voor mijn moeder, inmiddels weer in verwachting, als mijn vader drie keer in het ziekenhuis in Amersfoort opgenomen wordt vanwege zeer ernstige maagproblemen. Wonder boven wonder komt hij er bovenop. Mede dankzij de hechte band met de (schoon)familie en vrienden weet zij de moed er in te houden. 

Mijn vader en moeder hebben een extreem moeilijke start gehad. Ik ben een jaar na de oorlog geboren en heb dit besef meegekregen in mijn dna. De ouders van mijn lief hebben gelijksoortige, heftige oorlogservaringen. Ik merk dat het ons helpt in deze coronacrisistijd. Vergeleken met de oorlogstijd is de huidige crisis weliswaar zeer bedreigend, maar minder heftig. Wij doen vol overtuiging mee aan de oproep van Rutte om elkaar te steunen door social distance te accepteren. Onze kinderen en naasten doen er even hard aan mee. Wij realiseren ons dat deze situatie een tijdje zal duren. We weten ook dat deze crisis niet eindigt zoals de 2e W.O. met het tekenen van de capitulatie op 5 mei 1945. 

Het beëindigen van deze coronacrisis zullen we SAMEN moeten ‘ondertekenen’ door te DOEN en ons LANGE TIJD te houden aan de voorschriften. 

  

 

 

Deze maand mei 2019 zijn mijn lief en ik 45 jaar getrouwd en dat is een moment om eens extra te reflecteren op het leven. En als ik dan terugkijk op mijn levensloop en die van mijn lief, kan ik zeggen dat wij een gelukkig leven mogen leiden tot nu toe. We kennen alleen maar vooruitgang, welvaart en vrede. Onze gezondheid is goed en met onze kinderen en ons kleinkind gaat het ook goed. Financieel gezien hebben we na een mooi werkzaam leven en dankzij de AOW (ingevoerd 1956) nu een goed pensioen. We hebben goede familiebanden en fijne vrienden en kennissen. Kortom….ik ben blij op deze wereld gezet te zijn in 1946, precies een jaar na de 2e W.O..

Ik sta altijd op 4 mei stil om al die mensen te gedenken die gevochten hebben voor onze vrijheid. In het bijzonder denk ik aan mijn lieve vader en lieve moeder. Hoe anders heeft hun leven in de jaren 30, in de oorlog en de eerste vijftien jaar daarna er uit gezien. Zij trouwen na een lange verkeringstijd in 1942 in Arnhem: J.P Beke en F.G.H. Oostendorp. Ze zijn stapelverliefd en heel gelukkig met elkaar. Maar de oorlog raakt hen en uiteindelijk ook ons gezin heel direct. In documenten van de Stichting 1940-1945 lees ik: ‘De heer J.P. Beke was vanaf het begin 1942 betrokken bij het verspreiden van bonkaarten, het vervalsen van persoonsbewijzen en het onderbrengen van onderduikers. Met valse papieren op zak als rechercheur bij de Nederlandse Spoorwegen maakte hij vele reizen in de Achterhoek. Op deze reizen, waarbij hij altijd in de bagagewagen plaatsnam, heeft hij kou gevat die door verwaarlozing en spanning is ontaard in een longinfectie. Vanaf begin 1944, het jaar waarin mijn oudste broer geboren wordt, is hij zwervende daar de S.D. een huiszoeking had verricht. Later kwam daar nog een maagkwaal bij waaraan hij driemaal werd geopereerd.’

Na de oorlog wordt mijn vader een buitengewoon invaliditeitspensioen toegekend. Tussen 1945 en 1961 heeft hij een zeer zwaar leven gehad, waarin hij nauwelijks heeft kunnen werken en vooral ernstig ziek is geweest. Ik ben vijftien jaar als hij overlijdt in het sanatorium De Klokkenberg in Breda, Mijn ouders, zeer traditioneel katholiek, krijgen maar liefst zeven kinderen. Mijn moeder heeft al die moeilijke jaren op een fantastische manier haar gezin inclusief haar man opgevangen. In een rapport van de maatschappelijk werker van de Stichting 1940-1945 lees ik dat mijn moeder met haar gezin moet rondkomen met een buitengewoon pensioen van 160,90 gulden + 160 gulden uitkering ziektewet + 38 gulden voor extra voeding voor de kinderen. 

Een groot drama vindt plaats in juni 1953. Op 14 juni moet mijn vader, zwaar ziek en ook nog depressief, weer naar het sanatorium in Davos, mijn moeder hoog zwanger achterlatend. Een dag later op 15 juni, mijn zevende verjaardag, wordt mijn jongste broertje Angelo geboren. Mijn broertje overlijdt enkele weken na zijn geboorte. Ik kan het me nauwelijks voorstellen hoe zwaar dit alles is geweest voor mijn ouders. Mijn vader doodziek en machteloos op grote afstand van zijn vrouw en zijn gezin. Mijn lieve sterke moeder die er op dat moment totaal niet aan toekomt om deze vreselijke gebeurtenis te verwerken. Al die emoties komen bij haar pas vele jaren later los als haar kleinkind Dax overlijdt. Gelukkig heeft zij nog heel veel jaren mogen genieten van het leven en daar heeft ze al haar kinderen, kleinkinderen en onze vrienden in meegenomen. 

Op 5 mei vier ik samen met vele anderen in grote overtuiging de Vrijheid waarin ik mede dankzij mijn vader en moeder ben opgegroeid. Ik ben hen ontzettend dankbaar voor alle goeds dat zij mij hebben meegegeven.

Op 23 mei ga ik dus ook stemmen voor Europa dat aanvankelijk is opgericht om een nieuwe oorlog te voorkomen! Ik geloof in een pluriform Europa, want in verscheidenheid ligt onze kracht. Leven doen wij mensen samen, we zijn van elkaar afhankelijk. Ik geloof in een Europese samenleving op basis van medemenselijkheid en solidariteit: Vrijheid maak je met elkaar.