Als cadeautje voor Moederdag en Vaderdag dit jaar krijgen wij van onze kinderen een kaartje voor de voorstelling Soldaat van Oranje. ‘Dat is goed om eens uit je comfortzone te komen’, wordt er lachend bij gezegd. Wij zijn namelijk geen liefhebbers van musicals. Wel gaan we met een vriendengroepje naar voorstellingen in de Rotterdamse schouwburg, de Doelen en het Nederlands danstheater Den Haag. Een filmpje pakken doen we (vaste prik) op het jaarlijkse filmfestival in Rotterdam en soms (te weinig) in Lantaarn/Venster op de Kop van Zuid. We hebben ook een museumjaarkaart waar we (on)regelmatig gebruik van maken. Kortom we pretenderen enigszins cultuurfreaks te zijn en daar passen musicals voor ons niet in. Ik denk dat de kinderen ons daarom een beetje snobby vinden……

We laten ons natuurlijk uitdagen door de kinderen en plannen ons uitje op 5 oktober. Afgelopen zaterdag is het dan zover. ’s Middags komt het eerste appje met smilies  binnen: ‘Paps vanavond is de avond! Terug naar vroeger maar ook een stap vooruit naar iets wat buiten je comfortzone ligt. Na vanavond gaat er vast een wereld voor je open. Ben je je al mentaal aan het voorbereiden?’

Als gerontoloog en ervaringsdeskundige weet ik dat een eigen leefstijl veel bijdraagt aan het gevoel van dagelijks welbevinden. Het gaat er niet om of mijn leefstijl beter is dan die van mijn buurman. Belangrijk is dat ik op diverse levensgebieden mijn eigen accenten kan leggen, zodanig dat er voor mij een zekere mate van balans is op dat moment. Door je er af en toe van bewust te zijn, leer je hierop steeds beter te anticiperen. Ik noem dat ontwikkelen van zelfkennis. Je weet wat goed voor je is en wat niet. Je kent je sterke en zwakke kanten. In je dagelijkse leven kan er veel veranderen. Je kunt chronisch ziek worden, werkeloos worden, een geliefde verliezen, en nog veel meer. Al die veranderingen hebben effect op je leefstijl. Voor ouderen geldt dat de kans groot is dat je lichamelijk en geestelijk achteruit gaat, de één wat langzamer dan de ander. Dat maakt het behoud van je eigen leefstijl er niet gemakkelijker op. Levenskunst is het om toch de uitdaging met jezelf blijven aangaan. Mede vanwege dit perspectief bij het ouder worden, vind ik het belangrijk om te blijven investeren in mijzelf. Ik zoek daarbij in mijn omgeving telkens naar nieuwe grote en kleine uitdagingen, zoals verre reizen maken of, in dit geval, naar een musical gaan. Een beetje plechtig gezegd: het cadeautje Soldaat van Oranje is een mooie uitdaging om uit mijn (zogenaamde) culturele comfortzone te stappen…….

Er zijn meer dan 2500 voorstellingen geweest en ook vanavond zit de zaal weer helemaal vol, ongelooflijk! De musical duurt inclusief pauze 3, 5 uur en eerlijk gezegd vind ik het geen lange zit, maar een verrassende ervaring, de moeite waard.

Na afloop drinken we nog wat en appen met onze kids.

Appje ouwelui: ‘We hebben er van genoten. Nu een drankje en dan naar huis. Bedankt lieve schatjes!’

Appje kids: ‘Mooi zo. En wat vonden jullie er van?’

Appje ouwelui: De voorstelling was spectaculair en zeer mooi om als toeschouwer in mee te gaan. Mooie liedjes, wel soms matige zang- en acteerprestaties. De voorstelling blijft in mijn hoofd zitten dus dat betekent wel wat.

Appje kids: Vonden het goed dat ze allerlei menselijke keuzes lieten zien die je in een oorlog moet maken. En die keuzes kunnen door allerlei factoren beïnvloed worden, waardoor het niet logisch is dat iemand de goede kant kiest.

Het is leuk om op zo’n manier door je kinderen uitgedaagd te worden! Iedereen blij en tevreden. Voor mij is het weer – hoe klein ook – een stapje op mijn groei en ontwikkelingslijn en dat geeft energie. Onze kinderen op hun beurt zien dat hun ouwelui nooit te oud zijn om iets nieuws te proberen.

Mijn stokpaardje is dat er persoonlijke groei en ontwikkeling mogelijk is in de derde levensfase. Je hebt als pensionado meer tijd voor jezelf. Natuurlijk bepaal je zelf in welk type groei en ontwikkeling je energie wil steken.

In de vijf jaar dat ik mij nu fulltime pensionado noem, stel ik als gerontoloog én als ervaringsdeskundige vast dat er net als in mijn eerdere levensfasen telkens weer nieuwe stappen gezet kunnen worden. Elke stap betekent nieuwe uitdagingen, nieuwe energie, loslaten van oude netwerken en opstarten van nieuwe. Het laatste jaar verschuift mijn aandacht meer naar opa-zijn voor mijn lieve kleindochter en naar vrijwilligersactiviteiten in de buurt. Mij valt op dat mijn directe leefwereld daardoor kleiner en intiemer wordt. Als een soort tegenhanger merk ik tegelijkertijd de behoefte te hebben (en tijd en geld) spannende, verre reizen te maken.

Het mooie is dat je tijdens die goed georganiseerde reizen een beetje kan kennismaken met totaal andere leefwijzen dan je gewend bent. Zo hebben we vorig jaar vier dagen doorgebracht bij nomaden in Mongolië en enkele dagen bij een Russische familie in Siberië. Dit jaar gaan we een stukje van de Zijderoute doen: Iran, Turkmenistan, Oezbekistan en Kazachstan. Al die ervaringen, dichtbij en ver van huis, zijn voor mij zeer inspirerend. Vanuit mijn behoefte aan zingeving investeer ik daarom extra in groei en ontwikkeling ten aanzien van sociale contacten. Niet alleen in mijn directe, kleine leefwereld met familie, vrienden en nu dan sinds kort met buurtbewoners, maar ook op vakantie tijdens de verre reizen.

Doordat ik bijvoorbeeld meer energie in mijn buurt stop, ga ik anders kijken naar mijn buren en mijn directe leefomgeving. In 2016 ben ik met een groepje buurtbewoners met steun van onze Gebiedscommissie een bewonersinitiatief gestart onder de titel ‘Verbetering luchtkwaliteit Maasboulevard’. Luchtkwaliteit is een mega probleem dat niet zo makkelijk op te lossen is. Mensen die vlakbij een drukke weg wonen op minder dan 100 meter hebben een grotere kans om aan een hart- of longziekte te sterven, zo blijkt uit onderzoek. Het is dus niet vreemd dat ik mij, samen met andere buurtbewoners, ongerust maak omdat we slechts 15 meter van een zeer drukke weg wonen. Ons bewonersinitiatief is relatief simpel en zal het fijnstofprobleem niet oplossen, maar wel verkleinen. Wij willen graag dat pal langs de binnenkomende route, waar 24 uur per etmaal auto’s rijden, de strook gras grotendeels vervangen wordt door lage groenperken met planten, struiken en mossoorten die fijnstof kunnen opvangen of afbreken. We noemen dat ‘slim groen’. Voor ons als bewoners snijdt het mes aan twee kanten, want er is sprake van enige verbetering luchtkwaliteit en een dergelijke groenvoorziening maakt onze leefomgeving aantrekkelijker.

Nu zijn bewonersinitiatieven sneller bedacht dan gerealiseerd. We willen graag een pilot proefopstelling maken om enige effecten te meten. Helaas stuit ons plannetje op grote bezwaren vanuit de gemeente afdeling beheer. Kern van die bezwaren is tweeledig: duurder in onderhoud en het beeld past niet in de zogenaamde Rotterdamse stijl voor buitenruimten. Na anderhalf jaar vruchteloos leuren hebben we gelukkig een enthousiaste partner gevonden, waar we onze proefopstelling met ‘slim groen’ wel kunnen realiseren, het Hoogheemraadschap Schieland Krimpenerwaard. Hun onlangs gerenoveerde hoofdkantoor staat langs de Maasboulevard. Als waterschap hebben zij ‘groenblauwe’ ambities en met die intentie gaan zij in de tweede helft van dit jaar hun voorplein herinrichten, inclusief onze bloembak met slim groen! Extra aandacht kan ons bewonersinitiatief genereren omdat tegenover het Hoogheemraadschap ook aan de Maasboulevard Blue City ligt. Blue City (voormalig Tropicana) is onze mede initiatiefnemer en staat voor een circulaire economie waar geen afval bestaat. Het is een bedrijfsverzamelgebouw waar de reststromen van de één als grondstof gebruikt wordt door de ander.

Met dit bewonersinitiatief leveren we als buurtbewoners samen met (semi) overheden en bedrijfsleven een kleine klimaatvriendelijke bijdrage aan onze eigen directe leefomgeving.

Zeg nou zelf, dat is toch inspirerend en zinvol om daar als fulltime pensionado tijd en energie in te kunnen steken!

In een serie blogs van maart, april en mei 2017 besteed ik uitgebreid aandacht aan de maatschappelijke inrichting van de derde levensfase. We zijn er met elkaar verantwoordelijk voor dat ouderen na hun pensioen nog steeds een inspirerende toekomst kunnen bewerkstelligen. Het klinkt wat zwart wit wellicht, maar op dit moment wordt van de pensionado maatschappelijk gezien van de ene dag op de andere eigenlijk niets meer verwacht. Er is geen kader zoals in de eerste levensfase (systemen rond opgroeien, opvoeding en onderwijs) en de tweede levensfase (systemen voor werken en sociaal-maatschappelijk ontplooien). Voor de derde levensfase is er nauwelijks iets, behalve het AOW/pensioensysteem en de zorg- en verpleegsystemen. Iemand gaat met pensioen en komt meteen in ouderenland terecht, een land waar je eindelijk mag gaan genieten van het leven. Je moet dan wel opschieten, want voor je het weet ben je te laat of word je krakkemikkig. Natuurlijk kun je wat zinvols of nuttigs doen, er is vrijwilligerswerk genoeg. Maar je kunt net zo gemakkelijk in een zwart gat terechtkomen. We zien helaas dat depressiviteit onder ouderen vaak voorkomt. Ik denk dat dit versterkt wordt door de maatschappelijke kijk op de derde levensfase. Ouderen worden niet of nauwelijks nog op hun specifieke kwaliteiten en competenties aangesproken, laat staan dat zij die zelf, of anderen, bewust inzetten en doorontwikkelen net zoals in eerdere levensfasen. De mainstream in de politiek-maatschappelijke discussie zoomt vooral in op afhankelijke, kwetsbare ouderen. We spreken over een enorme vergrijzingsgolf die de samenleving niet alleen veel hoofdbrekens kost, maar ook nog eens veel geld.

Ik zou dit denken willen omdraaien. Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid worden we met grote groepen mensen tegelijk ouder en ouder. Over vijf jaar hebben we in Nederland maar liefst drie miljoen 65 plussers. We hebben er een hele nieuwe levensfase bij gekregen, die wel twintig jaar of meer kan duren. De grootste groep ouderen kan grotendeels zelf bepalen hoe zij die invult. Uiteraard mede afhankelijk van je (neuro)fysieke gesteldheid. Wil je overwinteren in Spanje, oppassen op je kleinkinderen, vrijwilligerswerk doen, betaald werk blijven doen, in je volkstuintje spitten, koffie drinken met je buren, een hobby uitoefenen, een cursus van ’t een of ander doen of achter de geraniums blijven zitten… het is je eigen keuze. Echter, als gerontoloog durf ik te zeggen dat je dat laatste (achter de  geraniums blijven zitten…) beter niet al te lang kan doen. Rust roest, zeker in deze fase van je leven. Deze levensfase vraagt een pro-actieve houding van de samenleving en de pensionado zelf.

Om niet in het zwarte gat terecht te komen, daag ik alle pensionado’s uit om zich te (blijven) richten op een actief leven. Uiteraard binnen je (on)mogelijkheden. Laat je nooit aanpraten dat je oud bent, zielig en afhankelijk. Laat je anderzijds ook geen Zwitserleven gevoel aanpraten. Je bent oud en wijs genoeg om te weten dat genieten niet vanzelf gaat. Ieder mens heeft inspiratie en uitdagingen nodig, pas dan kan hij zich blijven ontplooien zelfs tot op zeer hoge leeftijd. Wat je daar voor nodig hebt is je eigen ervaringskennis. Met goed ontwikkelde ervaringskennis kun je van grote waarde zijn, allereerst voor je zelf. Je maakt gemakkelijker zinnige keuzes, want met die ervaringskennis heb je een innerlijke kracht opgebouwd, die je in staat stelt zo lang mogelijk de eigen regie over je leven te voeren. Die eigen kracht helpt je daarnaast om je open te blijven stellen voor je directe omgeving en voor de samenleving, waardoor je maximaal actief kan blijven in sociale netwerken.

Zorg dat je gezien en gewaardeerd wordt bijvoorbeeld als een raad-pensionado, een ervaringswijze man of vrouw, die graag al die opgedane ervaringen wil delen met anderen. Normaliter is goede raad duur, maar met drie miljoen pensionado’s kun je stellen dat goede raad niet duur hoeft te zijn. Deze ligt namelijk voor het oprapen, mits je het als samenleving wilt zien en als raad-pensionado zelf wil uitdragen.