Jazeker, ook als pensionado heb ik behoefte aan vrije tijd. Misschien klinkt dat een beetje vreemd? Eenmaal met pensioen heb je toch altijd vrije tijd? Dat is een waarheid als een koe. Toch ervaar ik bepaalde momenten als vrije tijd omdat er iets van een verplichting tegenover staat. 

Het zal vast bij iedere pensionado anders werken. Als je met pensioen gaat en je hebt een hobby als tuinieren of muziek maken, is de kans groot dat je daar mee door gaat. De hobby maakt het gemakkelijk om een aantal dagen in de week goed in te vullen. Het is een soort verplichting aan jezelf, zij het vooral leuk en ontspannen. Ik heb geen specifieke hobby’s, maar wel behoefte aan iets van leuke kernbezigheden gedurende de week. Bij de start van mijn pensionering zes jaar geleden heb ik bewust nagedacht en gezocht naar enkele ‘vaste’ activiteiten, die mijn dagelijks doen en laten enige structuur zouden geven.

De meest vaste activiteit is het schrijven van dit blog. Ik blijf hiermee dicht bij mijn professie als gerontoloog. Het is een soort dagboek van een pensionado. Dit blog schrijven is mij zo goed bevallen dat het een van mijn leukste bezigheden is. Meestal schrijf ik op de maandag en de dinsdag. Een andere activiteit is het contact met een aantal vrienden. Vanaf het begin spreek ik regelmatig met een vriend af een bakkie te doen of een glaasje te drinken. Met een andere groep vrienden spreken we om de zes weken af samen te eten en te discussiëren over van alles en nog wat. Vervolgens zijn er in de loop van de tijd vaste activiteiten bij gekomen. Op de woensdagmorgen ben ik sinds een half jaar gastheer in de Huiskamer van de wijk. En op donderdag zijn mijn lief en ik opa- en oma oppas op onze lieve kleindochter van bijna 2,5 jaar. Soms zijn er daarnaast andere leuke bezigheden met een verplichtend karakter. Zo ga ik de komende acht dinsdagen een cursus volgen bij de Volksuniversiteit over sagen en mythen die in schilderijen verbeeld worden. 

Nu ik een leuk en zinvol (verplichtend) programma voor mijzelf heb gecreëerd, heb ik daarnaast vrije tijd. Vrije tijd houdt in iets leuks doen buiten de verplichtende of noodzakelijke activiteiten. Veel van deze activiteiten doe ik samen met mijn lief. Zij is onlangs eveneens met pensioen gegaan en zoekt net als ik naar een nieuw dagritme. De meest herkenbare activiteit is op vakantie gaan. Dat wil ik nog steeds graag en het voordeel is dat je het nu gemakkelijker door het jaar heen kan plannen. In januari hebben we spontaan een stedentripje gemaakt naar Valencia. We zien wel of we nog meer op vakantie kunnen gaan dit jaar. In de maand januari hebben we verder een groot aantal films gezien op verschillende doordeweekse dagen tijdens de Rotterdamse filmweek. Voorheen had dat niet gekund. Een andere interessante gezamenlijke vrije tijdsbesteding de laatste tijd zijn de lezingen en de films op de Erasmus Universiteit, die toegankelijk zijn voor niet studenten. Wij wonen er vijfhonderd meter vandaan. Zo zijn we naar een lezing over Noord Korea geweest, naar een film en deze week gaan we naar een lezing over Amerika. Dit is extra leuk omdat je tussen jonge mensen uit allerlei delen van de wereld zit. De energie en de dynamiek straalt er van af en – los van de inhoud van de lezing of film – is zo’n setting een heerlijke bijkomende ervaring voor ons pensionado’s.

Veel van deze activiteiten zijn afhankelijk van je fysieke en psychische gesteldheid. Ik ben mij er van bewust dat het leven van een pensionado drastisch verandert als je ernstig kwetsbaar wordt of je komt in een mantelzorgsituatie terecht. 

Ik probeer daarom meer in het hier en nu te leven en ervan te genieten.

Op een feestje afgelopen zaterdag heb ik een interessant gesprek met iemand over hoe ieder in het pensionado leven staat. Mijn gesprekspartner is van jongs af aan bezig met muziek en heeft daar zijn beroep van gemaakt. Na zijn pensionering is hij gewoon verder gegaan met muziek. Hij zegt: ‘Het enige verschil met daarvoor is, dat ik nu meer zelf kan bepalen welke muziek ik speel. Daardoor kan ik er nog meer van genieten!’ Op mijn beurt vertel ik hem dat de rode draad in mijn leven ligt in het actief zijn in het sociale domein: eerst kinderen, dan volwassenen in het kader van integratie, vervolgens hoogbejaarden in de zorg en oudere (45+) werknemers. Nu, na mijn pensionering richt ik mij vooral op mijn directe woon- en leefomgeving. Een belangrijke bezigheid is het stimuleren en organiseren van ontmoetingen tussen wijkbewoners. We beëindigen ons gesprek met de constatering dat het een groot goed is dat de meeste mensen in ons land na hun pensioen grotendeels eigen keuzes kunnen maken over wat ze voortaan gaan doen.

Als kind heb ik van dichtbij meegemaakt hoe mijn opa oud geworden is. Hij komt na het overlijden van mijn oma bij ons in huis te wonen, het is 1957. Hij is tegen de 70 jaar en trekt van Drees. Zo heet dat in die tijd. Bejaardentehuizen zijn er nauwelijks en mijn moeder vindt het haar plicht om voor haar vader te zorgen. Eigenlijk kan die zorg er niet meer bij. Met veel kunst en vliegwerk bestiert zij haar gezin met zes jonge kinderen en een altijd zieke man. Opa is slagersknecht van beroep, heeft geen hobby’s en wil ook niets anders. Dankzij een lieve, bevriende slager mag hij een beetje doorwerken. De eigenaresse haalt hem een aantal ochtenden in de week op met de auto en brengt hem later op de dag weer naar huis. Hij krijgt wat losse klusjes, zoals worsten maken. Voor ons gezin is het voordeel dat hij wekelijks als beloning vlees mee naar huis mag nemen. Normaal gesproken kunnen we dat niet betalen. Na verloop van tijd wordt het werk te gevaarlijk. Hij kan de hakmessen steeds minder goed hanteren en snijdt zich meer dan eens heftig diep in zijn handen. Hij moet er mee stoppen. Vanaf dat moment gaat het snel bergafwaarts met zijn gezondheid, vooral geestelijk. Hij wordt dement. Met veel moeite is het ons gelukt hem in een verpleeghuis op te laten nemen, waar hij nog een jaar heeft vertoefd.

Hoe anders ziet het pensionado-zijn er anno 2020 voor mij en mijn lief uit. We hebben er een levensfase bij gekregen. Dankzij de AOW en een pensioen kunnen mijn lief en ik er onze eigen vorm en inhoud aan geven. Zelfs kunnen we andere talenten ontwikkelen dan voorheen: tuinieren in ons volkstuintje, vrijwilligerswerk doen in de Huiskamer in de wijk, schrijftalenten gebruiken voor een blog. En nog mooier: we kunnen heerlijk opa en oma zijn voor onze lieve kleindochter op de tijd die we onszelf toe bedelen.

Waar we wel rekening mee moeten houden in deze levensfase is het feit dat onze fysieke en psychische gesteldheid achteruitgaat, daar kunnen we niet om heen. ‘Wat als ik niet meer met mijn handen de toetsen van het orgel kan bespelen, of met mijn vingers niet meer in de tuinaarde kan wroeten? Wat als in mijn contact met anderen mijn hersenen minder goed gaan functioneren?’  

Om dat nieuwe leven na je pensioen hoopvol in te gaan en goed vast te houden is je geestelijke gesteldheid erg belangrijk. Als het wat moeilijk gaat, denk ik wel eens terug aan lastige momenten in mijn leven en dan met name hoe ik toen gehandeld heb. Terugkijken geeft mij dan vertrouwen in mijn eigen kracht. En die kracht kan mij helpen om de dagelijkse balans te bewaken. Ik hoop dat mijn geestkracht sterk blijft, ook als mijn algehele gesteldheid erg achteruit gaat. 

Vanuit mijn vakgebied ben ik natuurlijk nieuwsgierig óf 65-plussers in grote getale willen verhuizen en waarom. Landelijke cijfers uit 2015 laten zien dat ongeveer 4% van de huishoudens van 65-plussers wil verhuizen. Gemiddeld ligt het landelijke percentage jong en oud op 9%. Gezien de vitaliteit van veel ouderen (ook die van ons) en de hoge leeftijdsverwachting, is de noodzaak om van bijvoorbeeld een gewone woning met drie verdiepingen naar een appartement te verhuizen minder vanzelfsprekend. Voor bijna twee op de vijf van deze 65-plus huishoudens vormt de gezondheid van een of meerdere gezinsleden de belangrijkste reden om een verhuiswens te koesteren. Voor een op de vijf is de woning zelf de belangrijkste reden. Op de derde plaats staat de woonomgeving. 

Anno 2020 is de verhuisreden van 65-plussers volgens mij niet zozeer de gezondheid, maar vooral de financiële armslag als pensionado. De laatste jaren is er op de huizenmarkt een bizarre ontwikkeling gaande. Mede door de krapte op de huizenmarkt stijgen de prijzen enorm. Nu verhuizen betekent in veel gevallen dat 65-plussers een behoorlijke overwaarde op hun woning kunnen verzilveren. Vervolgens kunnen zij een nieuwe woning huren of, zoals wij gedaan hebben, een woning kopen met een kleine hypotheek tegen super lage rente. Het levert mijn lief en mij de komende twintig jaar lage maandelijkse woonlasten op. Het (spaar)geld dat overblijft is een welkome aanvulling op ons beider pensioen.

Voor mij persoonlijk is er nog een extra verhuisreden, zoals ik eerder in mijn blog geschreven heb. Dat betreft het onderhoud van ons mooi verbouwde huis uit 1907. Dat onderhoud stopt niet en kan veel geld kosten. Wij zijn geen klussers en moeten alles uitbesteden. Daarbij speelt ook nog mee dat ik al bij voorbaat enige stress voel vanwege te verwachten onderhoudszaken. Dat stresshormoon is een vervelend dingetje bij het ouder worden. Ik maakt me sneller zorgen over iets en kan daar minder makkelijk mee om gaan dan toen ik nog jong was. Door te kiezen voor een appartement weet ik dat de meeste onderhoudszaken opgepakt worden door de Vereniging van Eigenaren.

Een goede dagelijkse balans wordt steeds belangrijker gedurende de derde levensfase, merk ik. Tegen sommige dingen zie ik een beetje op en maak me sneller zorgen dan nodig. Als ik dat bij mijzelf constateer, probeer ik daar bewust voor de volgende keer op te anticiperen. Ik wil minder ver vooruitkijken en meer ‘in de dag’ leven. Natuurlijk blijf ik zoeken naar inspirerend toekomstbeelden. Daar past niet in dat iets definitiefs is. Onze aanstaande verhuizing naar een appartement is dus niet per definitie ons laatste stekkie. Sowieso wil ik niet in de modus terechtkomen van telkens moeten denken of zeggen: ‘Dit is de laatste keer’. Dat speelt voor meer dingen dan alleen verhuizen. Het maken van verre vakantiereizen bijvoorbeeld, het aangaan van nieuwe sociale contacten, het kopen van een nieuwe auto of een glaasje gaan drinken en een hapje eten ergens in de stad. 

De komende maanden ligt er voor mijn lief en mij een welkome uitdaging. We zijn druk bezig met het maken van een verbouwings- en inrichtingsplan. Het geeft enorm veel plezier en energie. Ik merk tegelijkertijd dat ik al iets van een afscheid aan het nemen ben van onze huidige woning. Ineens ga ik plekken in huis zien die eigenlijk een opknapbeurt nodig hebben. Ook ben ik mij geestelijk aan het voorbereiden op het wonen in een appartement waar alles gelijkvloers is, behalve de hoofdentree. Altijd heb ik gewoond in een huis met een brievenbus bij de voordeur. Ik neem mij voor, straks bij het opstaan, eerst mijn joggingspak aan te trekken om de ochtendkrant op te halen uit de brievenbus in de centrale hal. En ja……we komen te wonen op de derde verdieping, dus ga ik niet de lift pakken, maar de trappen. Ik kan niet wachten…..