Aan het begin van dit nieuwe jaar 2022 kijk ik terug op zeven jaar pensioen. Pak ik dat nieuwe leven gemakkelijk op en hoe doe ik dat concreet? Waar leg ik accenten om er voor te zorgen dat ik grosso modo lekker in mijn vel zit? Verandert er in de dagbesteding en de mindset veel naarmate ik langer met pensioen ben?

Een goed hulpmiddel om te reflecteren op je leven is de ‘Schijf van Vijf voor een zinvol leven’. Ons dagelijkse leven speelt zich af op vijf levensdomeinen: lichaam/geest, sociale relaties, materiële situatie, activiteiten/arbeid en inspiratie/zingeving. Alle levensgebieden hangen met elkaar samen. Feitelijk kun je er niet één missen. Ze werken als communicerende vaten: gebeurt er iets in het ene domein heeft dat direct invloed op de andere domeinen. Ieder individu legt eigen accenten, al dan niet noodgedwongen. Zo verandert het levensgebied arbeid/activiteiten rigoreus als je als jongere voor het eerst gaat werken, of als je werkeloos raakt of zoals ik nu met pensioen ga. Het is goed om regelmatig in je leven te kijken hoe jouw levensgebieden er bij staan. Je kunt dan plannen maken om iets te verbeteren, iets te verstevigen of iets te compenseren. Kun je je op al je levensgebieden naar eigen behoefte goed manifesteren gedurende korte of lange tijd dan is er sprake van balans in je leven en zit je lekker in je vel.

Gelukkig val ik in 2014 niet in een zwart gat. Enkele interessante ‘rest’ activiteiten uit mijn werkperiode lopen nog door met als bijkomend voordeel dat werkgerelateerde contacten nog even behouden blijven. Dat is prettig op het levensgebied sociale relaties. Omdat in die periode mijn lief nog werkt, neem ik allerlei dagelijkse huishoudelijke taken voor mijn rekening. Daarnaast heb ik altijd wel iets van vrijwilligerswerk gedaan en al gauw doe ik in mijn buurtje mee met een groenproject, met afvalprikken en met de huiskamer van de wijk. Verder spreek ik regelmatig met vrienden af een bakkie te doen en gezellig bij te kletsen.

Hobby’s heb ik niet echt en daarom heb ik vlak voor mijn pensioen bedacht er één te verzinnen: het schrijven van een blog hoe ik als fulltime pensionado mijn leventje handen en voeten geef. De afgelopen zeven jaar heb ik er ruim driehonderd geschreven. Deze hobby geeft mij tot op de dag van vandaag op het levensgebied van zingeving en inspiratie telkens weer een flinke boost.

In het kielzog van deze verandering van dagelijkse activiteiten verandert er ook iets in de andere levensgebieden. Op het levensgebied materiële zaken vermindert mijn inkomen. Het blijft boven modaal, zeker samen met het inkomen van mijn lief, dus ik heb absoluut niets te klagen. Zelfs kunnen mijn lief en ik ons enig zwitserleven permitteren door jaarlijks een avontuurlijke, verre reis te maken. Op het levensgebied sociale relaties drogen veel contacten uit mijn werkperiode langzamerhand op. Tegelijkertijd neemt mijn behoefte aan goede, warme sociale contacten sterk toe en daar steek ik dan extra energie in. Wat het levensgebied fysieke en psychische gezondheid betreft kan ik zeggen dat mijn brein nog goed functioneert. Echter op het fysieke vlak moet ik mijzelf dwingen actief te blijven om niet stijf en stram ’s morgens mijn bed uit te stappen. Ik weet dat dit een van mijn zwakke kanten is.

Zo terugkijkend raak ik de eerste jaren redelijk gemakkelijk gewend aan het pensionado zijn. Het gaat bij mij echter niet vanzelf, ik moet er bewust mee bezig zijn en blijven.

Dan na het derde jaar verandert er veel. Ik ben de zeventig gepasseerd en hoewel biologische leeftijd niet zoveel zegt, gaat ‘de tijd van leven’ mentaal opspelen. Het perspectief van het naderende einde van mijn leven dringt zich op in mijn hoofd…..

Ik word opa, mijn lief gaat met pensioen, we verhuizen naar een appartement en de wereld komt tot stilstand door de coronapandemie….

Wordt vervolgd….

In Trouw lees ik een interessant interview met Patrick Deboosere, hoogleraar demografie aan de VU, naar aanleiding van zijn boek Lang leve de vergrijzing. Kort door de bocht geformuleerd zegt hij: ‘Een normale pensioenleeftijd is zestig. Je moet actief blijven, maar niet per se met werk’.

Deze gedachte inclusief de kop ‘Lang leve de vergrijzing’ is mij uit het hart gegrepen. Ik ga niet in op de inhoudelijke argumenten voor pensionering vanaf je 60ste, die hij daarbij aanvoert. Vanuit mijn vakgebied gerontologie kijk ik liever naar de gehele levensloop en wil daarin de pensioenleeftijd meenemen. Ik haak aan bij het gegeven dat we anno 2020 bij de geboorte al min of meer de garantie krijgen om 85 jaar te worden. Tegelijkertijd is er een grens aan de ouderdom en moeten we de mythe ontkrachten dat we alsmaar fitter ouder kunnen worden.

Als ik naar mijn eigen levensloop kijk, heb ik tussen mijn 23ste en 67ste gewerkt. Wel heb ik de kans gekregen en gegrepen om vanaf 63 jaar een beetje deeltijd pensioen op te nemen. Het geeft mij dan rust in het moeten maken van een goede omzet in mijn onderzoeks- en adviesbureau. Uiteindelijk ben ik op mijn 67ste echt met pensioen gegaan. Natuurlijk is het dan voor mij als gerontoloog interessant om te kijken hoe ik zelf omga met het pensionado-zijn. Ik schrijf daar vanaf 2014 een blog over.

Met mij zijn er op dit moment in Nederland zo’n drie miljoen burgers met pensioen. Alleen daarom al is het wenselijk vanuit een breder perspectief te kijken naar de huidige levensloop. Ik zie dan een levensloop die bestaat uit grofweg drie periodes: jong-zijn, volwassen-zijn en oud-zijn. Elk van die levensfase heeft zijn eigen ontwikkelaccenten op de diverse levensgebieden: lichaam/geest, sociale relaties, materiële zaken, activiteiten/werk, normen/waarden/zingeving. Ieders opdracht is – plechtig gezegd – een goed, gelukkig en zinvol leven op te bouwen en te leiden. In de levensfase jong-zijn staat opgroeien centraal met accent op onderwijs. In de levensfase volwassen-zijn is doorgroeien als mens belangrijk met het accent op (betaald) werken. In de levensfase oud-zijn blijf je doorgroeien met accent zingeving.

Elk individu heeft zijn unieke levensloop, die zich in ons maatschappelijke bestel binnen een bepaalde bandbreedte afspeelt. Zo zit jong-zijn ergens tussen 0 en 30 jaar, volwassen-zijn tussen 18 en 60 jaar en oud-zijn vanaf 60 jaar. In alle levensfasen gaat het er om menselijke waarden, betekenisgevende idealen, na te streven. Binnen dat spectrum is de economische waarde (in de zin van geld verdienen) vooral van toepassing in de levensfase van volwassen-zijn. Als we uitgaan van gemiddelde leeftijd 81 jaar zijn we daar de helft van ons leven mee bezig. De andere helft van ons leven maken we ons op een andere manier ‘te gelde’.

Van de eerste levensfase vindt iedereen het logisch en normaal dat het kind de tijd heeft en krijgt om op te groeien tot een volwassen mens. Komen we echter in de levensfase van oud-zijn, dan gaan allerlei economische principes meespelen. We roepen: vergrijzing kost veel geld, de zorg voor ouderen wordt onbetaalbaar. We laten ons hersenspoelen met allerlei truttige programma’s op TV van en voor ouderen. Ouderen worden maatschappelijk gezien niet echt serieus genomen.

Het is de hoogste tijd om deze pensionado knop om te zetten. Wij, ouderen staan nog steeds volop in het leven. Sterker nog, wij weten er heel veel van! We zullen waarden als ervaring en wijsheid ‘te gelde moeten maken’ en ons laten horen, net als Jan Terlouw.  Zet je kennis en ervaring in, in de buurt ten behoeve van de sociale cohesie. Wissel (levens)ervaringen uit met anderen, kinderen, vrienden, buren. Wees er voor mensen in je directe omgeving die even ondersteuning nodig hebben…

En geniet, zoals ik met volle teugen van het pasgeboren leven. Ik ben weer opa geworden en hoop dat nog lang te zijn voor mijn allerliefste kleindochters, een van bijna drie jaar en een van drie dagen!!!.

‘Lang leve de vergrijzing’.

Voor het eerst in mijn leven ben ik mij er van bewust tot een risicogroep te behoren. Dat de leeftijd van vierenzeventig jaar in coronatijd dieprood gekleurd is, wordt mij al maanden van alle kanten ingepeperd. Ik voel mij helemaal niet zo oud. Toch ontkom ik er niet aan dit keer. Qua gedrag ten aanzien van de coronamaatregelen reken ik mijzelf de eerste maanden tot de voorzichtigen. Ik mijd drukke plekken, hou de anderhalve meter afstand over het algemeen in acht en was regelmatig mijn handen. Sinds kort word ik soepeler, met name als het de kinderen, vrienden en ons kleinkind betreft. Zelfs hebben we al een keertje buiten op een klein terras een pizza gegeten, toevallig (of niet) in hetzelfde restaurant waar we als laatste voor de lockdown gegeten hadden.

Veel tijd voor bezinning tijdens de coronatijd is er nauwelijks nog geweest. Het opknappen van ons nieuwe appartement en de verhuizing heeft onze aandacht volledig gefocust. Het is verbazingwekkend hoeveel energie deze verhuisperiode heeft gevraagd. De afgelopen weken lig ik vaak uitgeteld om half tien al in bed, word om 6 uur wakker om weer volop in mijn hoofd met van alles en nog wat bezig te zijn. Nu we sinds twee weken verhuisd zijn, keert de rust weer terug. Om het populair te zeggen: het nieuwe normaal is begonnen.

Voor de achtste keer in ons leven zijn we verhuisd en het voelt wederom als een stap met andere, frisse uitdagingen. Wij willen het niet zien als een laatste (verhuis)stap. Voor mijn lief klinkt dat iets logischer dan voor mij, gezien het verschil in onze leeftijden. In deze levensfase probeer ik niet in termen van eindstations te denken, maar vooral in het hier en nu leven. Dat gaat mij helaas niet altijd gemakkelijk af. Ik zeg vaak tegen mijzelf dat het leven ‘werken’ is. Nu ik pensionado ben is dat een fulltime job, waarin je net als eerder in je leven, telkens nieuwe stappen kan zetten.

Zowel mijn lief als ik verlangen vanaf de eerste dag in ons nieuwe appartement niet meer terug naar ons oude huis. We hebben daar met ontzettend veel plezier en fijn gewoond. Praktisch gezien betekent deze stap van een huis met drie verdiepingen naar een appartement, dat er weinig zorgen meer zijn over onderhoud. Dit gecombineerd met het feit dat we het helemaal naar eigen wens hebben opgeknapt en dat we blijven wonen in de wijk, maakt het extra aantrekkelijk. 

Terugkijkend op allerlei stappen die ik mijn leven gezet heb, constateer ik dat ik meestal gemakkelijk dingen achter mij kan laten. Kennelijk ben je tevreden over wat je gedaan hebt. Tegelijk is het een uitdaging om je blik vol vertrouwen te richten op wat er nog gaat komen. Bij het ouder worden ben je jezelf er bewuster van. Loslaten en iets nieuws beginnen vraagt meer energie en je wilt doemscenario’s van het ouder worden weghouden. Toevalligerwijs is onze verhuizing een welkome afleiding gebleken voor het corona-doemscenario. 

Eindelijk na twee maanden zit ik weer achter mijn computer om een blog te schrijven. Dat schrijven is een goede manier om mij te bezinnen, om te reflecteren op mijn dagelijkse leventje. Het grootste ongemak de laatste maanden is toch het sociale contact gebleken. Niet eerder heb ik (en met mij bijna de hele wereldbevolking) letterlijk aan den lijve ervaren dat we niet zozeer individu zijn, als wel sociale wezens. Andere mensen fysiek op afstand houden is extreem tegennatuurlijk. Ieder mens bestaat bij de gratie van de andere mens. Het is goed om dat weer eens in al je vezels in je lichaam te ervaren.