“Hoe kun je jezelf zijn als de beeldvorming over ouderen enerzijds bestaat uit aftakeling of nutteloos achter de geraniums zitten en anderzijds uit overwaardering voor vitaliteit en jeugdige uitstraling. Het is die beeldvorming die ontwikkeling en ontplooiing, dus emancipatie van ouderen barricadeert”. Citaat, uitgesproken door Hedy d’ Ancona tijdens haar Socrates lezing 2017.

Eenmaal met pensioen mag je iedere dag helemaal zelf invullen. Feitelijk hoef je aan niemand daarover verantwoording af te leggen. Dit, ogenschijnlijk logisch gegeven blijft voor mij al zes jaar lang een bijzondere ervaring. Ruim zevenenzestig jaar van mijn leven wordt de dag vooral bepaald door ‘buiten’. Dan, op een door de overheid vastgestelde biologische leeftijd mag je dit van de ene dag op de andere, voor het eerst en voor de rest van je leven geheel zelf bepalen. Het rare is dat voor mij het mogen nog steeds het moeten is. Gekscherend zeg ik vaak ‘het leven is werken’. Het zit kennelijk in mijn karakter naast het feit dat ik in een goed gedrild keurslijf zit. Ik bedoel dat niet zwaar of negatief. Ik heb de ervaring dat het leven pas leuk, zinvol en waardevol is als je er moeite voor moet doen. Ik kan zeggen dat ik mij ook in deze levensfase tot nu toe een gelukkig mens voel……maar toch…..

Statistisch gezien loop je in de derde levensfase tegen een grote berg vol risicofactoren op. De meeste aandacht qua risico’s gaat uit naar gezondheidsproblemen als beroerte, dementie, depressie, hartziekten en kanker. Maar je kunt ook kwetsbaar worden als je weinig veerkracht hebt of gebrek aan competenties. Je hebt bijvoorbeeld geen hobby’s en weet niet hoe je de dag een beetje leuk kan doorkomen. Je voelt je nutteloos en wordt apathisch. Je bent niet goed in sociale contacten. Het resultaat kan zijn dat je je eenzaam voelt en levensmoe wordt. Veel ouderen gaan terugdenkend aan het verleden tobben over niet goed verwerkte levenservaringen met als gevolg dat ze depressief worden.

Als het over ouder worden gaat in de media en in de volksmond, lijkt het wel er een grote grijze wolk met gevaarlijke stoffen boven Nederland hangt. Zo zwaar dat we zelfs een euthanasiewet voorbereiden waarmee vijfenzeventig plussers zelf kunnen beslissen uit het leven te stappen. Begrijp mij goed, ik ben niet tegen euthanasie. Voor mij is het echter belangrijk dat de aandacht van de samenleving verlegd wordt naar de groeipotentie van ouderen. Die groeipotentie stopt namelijk niet op het moment dat de overheid ons met pensioen stuurt! Als gerontoloog en ervaringsdeskundige wil ik deze beeldvorming van groei en doorontwikkeling van ouderen helpen versterken onder andere door het schrijven van een blog.

Tegelijkertijd zoek ik in mijn netwerk naar gelijkgezinden, die het mogelijk maken om deze beeldvorming groot en breed uit te venten. Zo is er een contact tot stand gekomen met een groepje ervaren mediaprofessionals. Zij hebben het platform GreyWorks opgericht: http://www.greyworks.eu. Dit collectief wil de beeldvorming rond de grote groep fitte en actieve ouderen zichtbaar maken. Zij maken daartoe video en audioproducties waarin ouderen klip en klaar laten zien en horen dat zij zelf bepalen of ze mee willen blijven doen. Zij laten zien dat je nooit te oud bent om te leren en dat je het nodige geluk kunt afdwingen als je je goed voorbereid op deze derde levensfase,

Zo lang als mogelijk wil ik een fitte en actieve oudere zijn. Ik blijf zoeken naar inspiratie en uitdaging in mijn directe omgeving. Daarmee blijf ik werken aan mijzelf, zoals ik  dat eigenlijk al mijn hele leven heb gedaan. In beweging blijven samen met anderen is een fulltime job en daarom noem ik mijzelf met een vette knipoog ‘fulltimepensionado’.

Tegen jong en oud zou ik willen zeggen: ‘Join the club’!…..

Het is een heerlijk gevoel eenmaal met pensioen te zijn. Je hoeft namelijk niet meer in het keurslijf te lopen van een organisatie, bezig te zijn met notulen en verslagen en er voor te zorgen dat iedereen werkt volgens het protocollenregister. Je loopt niet meer in het werkritme dat soms wel 80% van je tijd bepaald. Je bent vrijer in je doen en laten. Ik voel me dan ook een vrijbuiter. Ik kan vooral kiezen voor activiteiten die ik de moeite waard vind.

Al weer wat pensioenjaren wijzer geworden, besef ik dat in mijn werkzame leven het keurslijf van beleid, taken en verantwoordelijkheden vaak een bron van negatieve energie is geweest. Dat is natuurlijk jammer. Ik heb overigens altijd met veel plezier en motivatie gewerkt. Deze ervaring neem ik mee, nu ik met pensioen ben. Ik ben een doener en sociaal gericht en daarom is het voor mij vanzelfsprekend dat ik allerlei buurtgerelateerde activiteiten organiseer. Mijn adagium is daarbij wel dat ik niet meer in een organisatiestructuur wens te werken. Eerlijk gezegd kost het moeite om daar buiten te blijven, want we zijn in Nederland nu eenmaal gewend alles in een organisatiestructuur te stoppen.

In mijn buurt worden de bewonersactiviteiten voornamelijk georganiseerd vanuit Buurt Bestuurt. Het is een redelijk vrijblijvende organisatiestructuur (geen stichting of vereniging) binnen de Gebiedscommissie Kralingen Crooswijk. Buurt Bestuurt wordt gevormd door actieve wijkbewoners en enkele gemeentelijke professionals zoals de wijkmanager, de wijknetwerker, de wijkregisseur en de wijkagent. Hoe vrijblijvend ook, toch wil ik daar liever niet in zitten. Omdat ik enkele bewonersinitiatieven heb opgestart, wordt dat van mij echter wel verwacht. De agenda voor de bijeenkomsten hebben voor mij een te breed scala aan onderwerpen en invalshoeken. Ik wil daarnaast ook niet meegetrokken worden in de problemen en belemmeringen die er vaak zijn vanuit de gemeentelijke organisaties. Ik wil gewoon met een aantal bewonersgroepjes iets doen in de wijk, daar verantwoordelijkheid in nemen en al mijn energie in stoppen. Maar ja, hoe doe het dan anders?

Als je wat filosofeert over het leven, of beter gezegd over je eigen leven, dan kom je al gauw tot de conclusie dat de kern van je bestaan is, dat bij datgene wat je doet er altijd sprake is van eigenaarschap, het nemen van eigen verantwoordelijkheid binnen je kunnen en verantwoording afleggen aan je medemens. Ik constateer dat de meeste samenwerkingsvormen in alle lagen van onze samenleving zodanig zijn opgetuigd dat het eigenaarschap en het eigen initiatief van betrokkenen nauwelijks nog spontaan kan opbloeien. De regeldruk en de daaraan gekoppelde bureaucratie  is volledig doorgeschoten. Verantwoording afleggen is abstract geworden en speelt zich vooral af ergens in de top van de organisatie. We overleggen niet meer met elkaar, we vergaderen om te vergaderen met vaste agendapunten en eindeloos gezwets.

In de jaren zestig en zeventig heb we van alles op zijn kop gezet in onze samenleving. De vaste structuren in de opvoeding, de godsdienst, de scholen, de universiteiten en in allerlei organisaties, gingen op de schop. Er is veel mis gegaan, maar ook heel veel goed. Uiteindelijk hebben we een naoorlogse periode van grote, toenemende welvaart gekregen. Maar onze samenleving is qua overleg- en samenwerkingsvormen inmiddels weer vastgeroest. Er is behoefte aan vrijbuiters, die in de overlegstructuren de menselijke factor centraal stellen en daar kunnen babyboomers met hun ervaring een bijdrage aan leveren. 

Er zullen vast babyboomers zijn die net als ik het eigenaarschap willen voelen bij zaken die hun directe leefomgeving betreffen. Ik daag hen uit te helpen zoeken naar op coöperatieve grondslag gerichte samenwerkingsvormen tussen wijkbewoners en ondersteunende professionals: kleinschalig, doelgericht en mensgericht. Als de kernelementen eigenaarschap, eigen verantwoordelijkheid en verantwoording aan elkaar gekoesterd worden, is succes gegarandeerd. 

Al weer vijf jaar ben ik fulltime pensionado. Nu, op mijn tweeënzeventigste, heb ik mijn ritme wel zo’n beetje gevonden. Het blijft zoeken, zoals uit mijn laatste twee blogs blijkt, vooral als zich er bijzondere levensgebeurtenissen voordoen. Het afgelopen jaar zijn er twee zeer positieve momenten. Ik ben opa geworden van een kleindochter en één dag in de week pas ik op. Sinds oktober is mijn lief haar (betaalde) werkzame leven aan het afbouwen. Tot juli 2019 werkt zij nog twee dagen per week. Het spreekt voor zich dat deze gebeurtenissen direct veel invloed hebben op mijn daginvulling,

Eerlijk gezegd krijg ik het bij deze lustrum gedachte een tikkeltje benauwd. Het voelt alsof het leven veel te snel gaat. Maar je moet het er mee doen. Het is vrij zinloos om net als Ratelband te wensen dat je twintig jaar jonger bent. Feit is dat ieders levensloop zich, hoe dan ook, afspeelt ergens tussen de nul en honderd jaar. Ieder mens probeert van nature in die periode het beste van zijn leven te maken. Ik kan mij voorstellen dat je terugverlangt naar een eerdere periode in je leven. Misschien voel je je op je zeventigste nog het kind van twaalf of de volwassene van negenenveertig. Daar is niks mis mee. Maar wat de toekomst aangaat, is alles ongewis. Fulltime pensionado zijn lijkt aantrekkelijk, lekker doen waar je zin in hebt. Tegelijkertijd zijn we bang om af te takelen of om dood te gaan. Onderzoeksmatig is er in tegenstelling tot de twee eerdere levensfasen nog weinig bekend over onze derde levensfase. We hebben er weinig ervaring mee en moeten het zelf ontdekken. We zijn niet eerder in de historie van de mensheid met zoveel mensen tegelijk zo oud aan het worden. In Nederland alleen al stijgt de komende jaren het aantal gepensioneerden van drie naar vier miljoen. Je mag hopen dat al die mensen actief, al dan niet met hulp, zoeken naar een inspirerende derde levensfase. Maar hoe bereik je dat?

Voor mij als pensionado én gerontoloog is het extra interessant om naar mijn eigen ouder worden te kijken. Het begint er mee dat het lastig is om een tijdstip aan te geven wanneer deze levensfase begint. Er zijn anno 2018 maatschappelijke kaders die behoorlijk bepalend zijn, zoals de pensioengerechtigde leeftijd en de AOW. Kijkend naar een organisch verloop van ieders leven vind ik dat dit soort kaders veel flexibeler moeten worden. Zodanig dat maximaal recht gedaan wordt aan een persoonlijke (gewenste) invulling van de levensloop. Ikzelf ben deze derde levensfase al een beetje ingegaan op mijn drieënzestigste, een soort prépensioen periode. Dat was financieel mogelijk omdat ik naast inkomen uit mijn adviesbureau ook deeltijdpensioen opnam. Ik wilde minder stress en vooral leuke en boeiende projecten doen. Binnenhalen van betaald werk kostte namelijk veel energie. Dat is mij gelukt. Met veel plezier heb ik doorgewerkt tot mijn zevenenzestigste. De rode draad in mijn daginvulling gedurende deze prépensioen periode is vooral nog betaald werken.

Dan op mijn zevenenzestigste ontstaat er voor mij een nieuwe periode, die van het echte fulltime pensionado zijn. Mijn leuke, betaalde klussen lopen af en er komen geen nieuwe voor terug. Inmiddels ontvang ik mijn vaste, iets gekorte pensioen en mijn AOW, waarmee ik redelijk goed kan rondkomen. Ik ben gelukkig gezond, voor zover ik het weet. Vanaf dat moment realiseer ik mij dat ik voortaan 100% mijn eigen opdrachtgever ben wat betreft mijn daginvulling. Ik geef mijzelf twee nieuwe hoofdopdrachten: een blog schrijven over hoe ik deze levensfase vorm en invulling geef én op zoek gaan naar (nieuwe) sociale netwerken. Al gauw blijkt dat zowel het schrijven als investeren in sociale relaties mij enorm veel energie en inspiratie geven. Beide activiteiten vormen al vijf jaar lang de nieuwe rode draad in mijn dagelijkse leven.

Vooruit kijkend naar mijn tweede lustrum als fulltime pensionado wens ik door te gaan op deze ingeslagen weg en ik hoop daarbij voldoende gezond te blijven.