Het beeld is van brons en stelt een menselijk figuur voor zonder hart. Het staat symbool voor het hart van Rotterdam dat verloren gegaan is bij het bombardement. ‘De verwoeste stad’ is het beeld van Ossip Zadkine dat op 15 mei 1953 is onthuld en nu op Plein 1940 staat aan de Leuvehaven, naast het Maritiem Museum. Zelf zei de kunstenaar over de sculptuur: ‘De menselijke pijn bewaren, die veroorzaakt werd aan een stad, die alleen maar het verlangen had te leven en zich uit te breiden als een woud, bij de goddelijke genade. Een angstkreet voor de onmenselijke wreedheid (…) En ook een les voor de toekomst, voor de dageraden van diegenen die jonger zijn dan wij …’. Woensdag 7 januari, ruim zestig jaar later, sta ik samen met vierduizend Rotterdammers om dit beeld. Rotterdam betuigt luidkeels steun aan onze Parijse medeburgers, waar twee afschuwelijke aanslagen hebben plaatsgevonden: 12 doden op de redactie van het satirische weekblad Charlie Hebdo en vier doden in een Joodse supermarkt. Rillingen lopen over mijn rug en met moeite houd ik de tranen in mijn ogen tegen. Een ongelooflijk gevoel van onmacht overvalt mij, ondanks het feit dat we hier met zo velen staan. Ik kan het niet begrijpen. Misschien wil ik het niet begrijpen. Ik voel me dagenlang na deze aanslagen moe en ik vermijd waar mogelijk de informatie in de media. Het nieuws en de commentaren tracht ik vooral globaal te volgen. Het mechanisme van zelfbescherming treedt in werking: als een kind kruip ik onder de tafel of in bed liggend, trek ik de deken over mijn hoofd. Belangrijk voor mij is, indrukken gedoseerd binnen te laten, zodat de chaos en de onrust in mijn hoofd enigszins te behappen is. Maar bij deze manifestatie bij het beeld van ‘De verwoeste stad’ moet ik de confrontatie met mijn onmacht aangaan, samen met anderen. Dan, als na enkele dagen de rust in mijn hoofd weer enigszins terug is, probeer ik mijn dagelijks leventje weer op te pakken als voorheen. Ik voel me wel een stukje ouder geworden, niet wijzer. Selectief probeer ik vanaf dat moment te denken aan deze gebeurtenissen. Ik ben iemand die dan gaat zoeken naar de grotere, vaak iets abstractere lijnen. En dan zie ik het grote onrecht dat wij mensen elkaar aan doen in deze wereld, niet alleen nu tijdens mijn leven, maar al zo lang de aarde bevolkt is met ons soort mensen. De oh zo ogenschijnlijk simpele verhalen van Adam en Eva en van Kaïn en Abel schieten mij te binnen. Hoe wezenlijk kun je de archetypische mens neerzetten? Hoe wezenlijk kun je de opgave van de mens in deze wereld typeren als in deze verhalen? Het is de mens zelf die deze verhalen ooit bedacht en opgeschreven heeft, om zo een simpele verklaring te geven van zijn eigen bestaan. In die periode heeft nog niemand ooit gehoord van evolutie. Ik ben toevallig geboren in Nederland in een katholiek gezin en opgegroeid met de verhalen uit de katholieke bijbel. Zo zijn er eeuwen geleden, zonder dat mensen het van elkaar weten, overal op de aarde dit type verhalen vertelt aan elkaar en soms ook daarna opgeschreven. Al zolang de mens bestaat, hebben, gevoed door die verhalen, groepen mensen – zeg maar – Adam en Eva en Kaïn en Abel gespeeld. In het leven van de mens is goed en kwaad ingebakken en vanuit dat kwaad loopt een oneindig bloedspoor op aarde door alle eeuwen heen, dat ook nog nooit gestopt is. Nu, tijdens mijn leven hier op aarde, ligt de wereld voor het eerst in haar bestaan echt helemaal open. We kennen al die Kaïn en Abel verhalen en we zien de permanente bloedsporen op onze aarde. We leven de wereld anno 2015 met zes miljard mensen. Dichtbij of veraf bestaat niet meer. Mensen zetten telkens weer nieuwe mensen op de wereld. En of we willen of niet, wij mensen bestaan bij de gratie van een ander, en met die ander zullen we het dus moeten doen. Ik kan op deze angstaanjagende momenten maar één hoofddoel in het leven hebben en dat is vanuit het goede samenleven, met onuitputtelijk respect en vergevingsgezindheid voor de ander.
……..Ik weet dat het een utopie is.
via de email:
Geert, een bescheiden compliment voor jouw blog. Het maakt me stil, zoals jij de afgelopen week hebt doorleefd. Ben het roerend eens met je inzicht dat mensen alleen bestaan bij de gratie van anderen. Mooi gezegd, heel mooi. Het raakt de kern van mijn persoonlijke motto dat belangen alleen iets waard zijn met het oog op de belangen van anderen. Daar houden velen zich niet aan, maar dat maakt het motto niet minder waar. De werkelijkheid is hoogstens weerbarstiger dan de waarde van de menselijke gratie waarop jij doelt. Kain en Abel. Zo treffend!
via facebook:
Wij allen worstelen met deze problematiek. Hoe nu verder? Wat kan je aan deze situatie bijdragen? Een mooi concert, een mooie tentoonstelling, samen naar de film met het filmclubje vanmiddag dat houdt mij positief. Er zijn zoveel mensen die het goed bedoelen en goed doen, daar klampen we ons aan vast.
Echt een Geertblog, fijn om te lezen en ook na ons “heeren” gesprek gisteravond een mooie aanvulling. Van machteloosheid naar angst is een kleine stap. Naastenliefde en vergevingsgezindheid houden mij aan de kant van die grens, zodat ik toch nog vrij kan kijken naar mensen en met een open hart kan delen in mijn leven. Het blijft moeilijk te verteren dat vrij leven levens kost. Dank voor jouw blog Geert.