‘Familie heb je, vrienden en kennissen krijg je’. Deze verzuchting hoor je wel eens in de beste families, meestal na (weer) een vervelende discussie of ervaring. Het is een waarheid als een koe: je kiest niet voor je vader of moeder, je zussen, broers, ooms en tantes. Familie is er gewoon en gelukkig voelt dat bij veel mensen heel goed, zoals ook bij mij. Bij vrienden, kennissen, collega’s of buren is het anders, zij komen in je leven, zijn vervolgens vervangbaar en kunnen zelfs weer uit je leven verdwijnen. Familie- en andere sociale netwerken, geplaatst in het perspectief van de levensloop, worden wel ‘konvooien’ genoemd. Voor ieder mens is het van belang te blijven investeren in de kwaliteit van zijn ‘konvooien’, dus ook bij het ouder worden. Een aantal veranderingen in je konvooi tijdens het leven is enigszins voorspelbaar, zoals bij de overgang van school naar werk, van de ene baan naar de andere, of – zoals nu bij mij – van werk naar pensionering. Niet voorspelbaar en zeer heftig is het wegvallen van mensen uit je konvooi tengevolge van overlijden. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans is dat er flinke bressen geslagen kunnen worden in jouw konvooi. Dat maakt het leven extra moeilijk.

Sociale contacten werken als zuurstof voor de mens en zijn nodig om gevoelens van eenzaamheid te beperken of buiten de deur te houden. Eenzaamheid is in alle levensfasen mogelijk, echter bij ouder worden is de kans aanmerkelijk groter. De leefwereld om je heen wordt kleiner en juist dan is het goed om te beseffen dat het in het sociale netwerk vooral gaat om kwaliteit en minder om kwantiteit. Daarom is het slim om extra aandacht te besteden aan je sociale netwerk. Als er bijvoorbeeld iemand bij je op bezoek komt en je blijft de hele tijd maar zeuren over van alles en nog wat, dan is de kans groot dat hij of zij afhaakt en je gaat mijden. Dus probeer je in te houden en ook belangstelling te tonen voor andermans leven. Wat natuurlijk meespeelt is het hebben van een goede uitgangspositie in je leven. De een heeft meer sociale vaardigheden meegekregen dan de ander en die ontwikkel je vooral sterk (of niet) tijdens je kind-zijn periode. Eenzaamheid onder ouderen in Nederland is anno 2014 erg hoog. Het tegengaan van eenzaamheid werkt het best vanuit een actieve houding van de oudere zelf in de richting van zijn konvooi. Zelf probeer ik dat ook. Als ik kijk naar de onderlinge band met mijn (schoon)broers en (schoon)zussen – het familiekonvooi – is deze de laatste jaren sterker geworden. Dat is lange periodes in mijn leven minder intens geweest, omdat ieder van ons dan druk, druk, druk is met zijn ‘huisje-boompje-beestje’. Het voelt goed dat ik daar nu energie in stop. Wat de contacten met vrienden betreft zeg ik wel eens gekscherend: ‘Toen ik 20 jaar was, had ik 100 vrienden, nu op mijn 68ste heb ik er 8, maar het zijn wel echte vrienden’. Ik probeer bewust in deze vriendencontacten te investeren en de anderen doen dat ook. We bellen elkaar individueel voor een spontane lunchafspraak of we gaan met ons eetgroepje op een zaterdag koken met elkaar. Met een paar vrienden zijn we een groepje gestart dat om de zes weken bij elkaar komt om iets te drinken, te eten en te bediscussiëren. En zo houd ik mijn vriendenkonvooi warm en waardevol. Als het gaat om de incidentele sociale contacten, probeer ik er altijd een dimensie aan toe te voegen, dat is mijn tweede natuur. De jaarlijkse wijnreis die ik maak met 14 mannen is voor mij pas echt geslaagd – naast het drinken van goede wijnen – als ik tijdens die dagen enkele boeiende gesprekken heb gehad. Anderzijds als bepaalde – voor mij wezenlijke – zaken in deze sociale netwerken niet haalbaar zijn, dan zoek ik nieuwe wegen. Zo heb ik met pijn in mijn hart mijn Rotarylidmaatschap vorig jaar beëindigd, omdat ik de door mij gewenste groepsdynamiek niet kon veranderen. Niet lang daarna heb ik mij aangemeld bij de vrijmetselarij en ben daarmee nu een nieuw avontuur aangegaan, een nieuwe uitdaging. Afgelopen week krijg ik van goede vrienden in een gesprek over mijn blog de reactie dat het lijkt of ik erg moeizaam in het leven sta, dat ik de dingen te ingewikkeld zie en beleef. Ik ervaar dat zelf niet zo sterk. Ik maak het mijzelf niet gemakkelijk, maar ik probeer altijd in mijn leven nieuwe stappen te zetten, het initiatief te nemen waar mogelijk is en er een zinvolle inhoud aan te geven op mijn manier. Zo wens ik ook in het leven te staan ‘op mijn oude dag’ en daar is het hebben van een goed sociaal netwerk absoluut noodzakelijk bij.

De basis van deze levenshouding heb ik vooral meegekregen van mijn allerliefste moedertje. Eerlijk gezegd, denk ik dat zij er wel iets luchtiger mee omgegaan is dan ik doe, maar dat is dan weer iets dat ik heb meegekregen van vaderskant. 

.