Afgelopen zaterdag hoor ik een bekend politicus luidkeels roepen: ‘Ik heb niets verkeerds gezegd en ik bied dan ook niet mijn excuses aan. Het zijn de anderen die een hetze tegen mij en mijn partij voeren.’ Vervolgens reageren de anderen (op één na): ‘Als je geen excuses aanbiedt, praten we niet meer met je.’ Zowel de boodschapper als de ontvanger stoppen met de communicatie. De filosoof Levinas betoogt dat ieder mens bestaat bij de gratie van de andere mens. In mijn optiek is verbinding leggen tussen mensen de levensadem van iedere mens en zijn we zo letterlijk en figuurlijk aan elkaar verbonden in deze wereld. In onze nog prille geïndividualiseerde samenleving is niet communiceren de achilleshiel voor een positieve ontwikkeling daarvan.

Het juk van de groep waartoe mijn ouders behoorden is in de jaren zeventig onder aanvoering van de huidige babyboomgeneratie afgeworpen. In de plaats daarvan is het individu in onze samenleving centraal komen te staan. Het is duidelijk dat de individualisering van grote invloed is op onze samenleving in al haar geledingen en uitingen. Deze transformatie lijkt eenvoudig en logisch, maar in de praktijk van alledag is het oh zo moeilijk. We zijn zeker enkele generaties verder voordat de individualisering een nieuwe stabiliteitslaag in onze maatschappij is geworden. Als babyboomer van 67 jaar besef ik dat individualisering veel ervaring en zelfkennis vraagt. Het doel van mijn leven en dat van mijn medemens, is te komen tot maximale zelfontplooiing binnen ieders eigen mogelijkheden. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het individu gedurende zijn hele leven een groot scala van competenties kan aanboren, dat leidt tot creativiteit, zelfsturing en zingeving. Maar dat werkt alleen wanneer het individu in verbinding staat met zijn sociale omgeving. Communicatie speelt daarbij een essentiële rol, zegt de cultuur filosoof Arnold Cornelis. Hij spreekt over de 21^ste eeuw, als de eeuw van de communicatieve zelfsturing. Hij bedoelt te zeggen dat, door goed met de omgeving te (blijven) communiceren, je vruchtbare netwerken creëert. Deze netwerken vormen de nieuwe, soms wisselende collectiviteiten (groepen), waarbinnen ieder individu op basis van gelijkwaardigheid werkt aan zijn maximale zelfontplooiing. Deze nieuwe collectieve sociale verbanden op hun beurt hebben belang bij ook weer onderling verbinding zoeken en zo vormt zich langzamerhand een stabiliteitslaag in onze samenleving, uitgaande van het principe van individualisering. In dit dynamische krachtenveld zijn participatie en tolerantie sleutelbegrippen. Lees daarvoor mijn vorige twee blogs.

Als fulltime pensionado ga ik bewust op zoek naar passende, nieuwe sociale netwerken, die mij helpen mijn leven in deze fase zo goed mogelijk in te vullen. Hoe simpel kan het zijn: ik ontdek dat ik klussen in ons nieuwe volkstuintje erg leuk vind en nu heb ik mij ook aangemeld als bestuurslid van de Vereniging. Het is een relaxed plekje en samen met de medegebruikers wil ik dat graag zo houden.