Wie kent dat niet? Iemand wordt kritisch aangesproken op zijn handelen en de eerste reactie is: ‘Ja, maar mijn collega zei, dat ik dat zo moest doen en dat heb ik maar zo gelaten.’ In plaats van eerst naar jezelf te kijken, schuif je de verantwoordelijkheid op het bordje van de ander. Een aantal mensen geeft zo altijd anderen of de omgeving de schuld en plaatst zich daarmee in de slachtofferrol. In bedrijven is dat gedrag vreselijk irritant, inefficiënt en slecht voor constructieve werkprocessen. Ook in onze Nederlandse samenleving, die we met elkaar vorm en inhoud moeten zien te geven, is het nemen van eigen verantwoordelijkheid essentieel voor het goed functioneren. Morgen bij de gemeenteraadsverkiezingen kunnen we uit het slachtoffergedrag stappen en onze eigen verantwoordelijkheid waarmaken door te gaan stemmen.

 Mij fascineert al heel lang of mensen geboren worden met genen waarin dat slachtoffergedrag al voorgeprogrammeerd is, of dat het iets is dat iemand vooral door (voorbeeld)gedrag zichzelf aanleert of afleert. In de gedragswetenschap komen we de begrippen interne en externe locus of control tegen. Op basis van bepaalde eigenschappen kan men de mens grofweg in twee groepen verdelen. De eerste groep bestaat uit mensen die vooral zelfsturend in het leven staan, zij bepalen zelf de omstandigheden. We spreken dan van een sterke interne locus of control. De tweede groep zijn die mensen die geloven dat zaken buiten henzelf bepaald worden. De omgeving bepaalt hun leven. We spreken dan van een externe locus of control. Ik heb de idee dat ik mijn leven in grote lijnen zelf bepaald heb, waar dat mogelijk was en nog steeds doe ik dat. Het is mijn zelfsturing die eigen regie oplevert en van daaruit probeer ik mijn omgeving zoveel mogelijk ten nutte van mijzelf te laten zijn. Ik denk er nu juist aan in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen. Nog niet zo lang geleden roept onze huidige regering haar burgers op ‘te participeren’ in onze samenleving. Je kunt natuurlijk gaan zeuren over dat woordje ‘participeren’. Neem gewoon je verantwoordelijkheid en leef niet alleen je individuele leven, maar doe dat – waar mogelijk en nodig – samen met je medeburgers. Of wij als burger ons echt iets aantrekken van deze politieke oproep kan met de verkiezingen zichtbaar worden. Het lijkt mij dat participeren in de samenleving juist op lokaal niveau gemakkelijker vorm en inhoud kan krijgen dan op landelijk niveau. Hoe dichterbij je leefomgeving, hoe praktischer het wordt en hoe meer directe invloed je daarop uit kan oefenen. Mooie kans voor ieder individu om ‘participant’ te zijn ten bate van je eigen levensgeluk, zou ik denken.

De peilingen wijzen uit dat er een lage opkomst te verwachten is… willen we dan slachtoffer zijn?