Tijdens de laatste weken van het jaar is er naast lekker eten, drinken en samenzijn met dierbaren, altijd wel tijd voor een goed gesprek. Op eerste kerstdag tijdens het diner met vrienden belanden we ineens in een verhit gesprek over de zin van het leven. Directe aanleiding is de vraag of er na de dood nog iets is?

Catechismusles 1890

In de school catechismus heb ik als kind geleerd op de vraag Waartoe zijn wij op aarde? te antwoorden: Wij zijn op aarde om God te dienen en daardoor hier en in het hiernamaals gelukkig te zijn. Dat is min of meer een helder en duidelijk antwoord op de vraag naar de zin van het leven, vond ik toen.

Maar wat als je niet (meer) gelooft in een hiernamaals, of reïncarnatie of iets spiritueels, waardoor je voor eeuwig in de kosmos ( het gehele ruimtetijd-continuüm) aanwezig zal zijn? Straks ben ik dood en zal ik hooguit twee/drie generaties doorleven in de gedachten van enkele medemensen.

Twee generaties familie van moederskant

Ik ben dan weg, alsof ik er niet geweest ben. Waarom is er een onmetelijk heelal met daarbinnen gedurende enkele ‘miljoenste seconden’ een mensperiode, wezens die kunnen denken? Wat de zin is van mijn leven in een onmetelijk en oneindig heelal kan ik niet bevatten. Het lijkt me eerlijk gezegd volkomen zinloos…. Als denkend wezen kan ik daar echter niet mee leven en daarom richt ik mij maar gemakshalve op de vraag: ‘Wat is de zin van mijn aardse leven?”  

Mij valt op dat ik hier de laatste jaren meer over nadenk dan voorheen. Ik heb er meer tijd voor en de maatschappij verwacht van mij als pensionado dat ik ‘na gedane arbeid ga genieten’. Die opdracht vind ik niet gemakkelijk mede omdat ik geen specifieke hobby’s heb. Vanaf mijn pensionering ben ik pas gaan bedenken hoe ik leuk en zinvol mijn dagen kan invullen. Omdat ik van professie gerontoloog ben, wil ik mij bewust bezig houden met deze zoektocht en deze delen met anderen o.a. via mijn blog. In mijn blogs gaat het altijd over mijn persoonlijk leven en dan specifiek mijn leven in de derde levensfase met af en toe een terugblik naar mijn verleden. Aangezien het mijn laatste levensfase is, kan ik er niet om heen de vraag te stellen: “Wat is de zin van mijn leven?’ Waar mogelijk probeer ik linken te leggen met wetenschappelijke theorieën. Het grappige is dat ik inmiddels van mijn beroep mijn hobby gemaakt heb. Het is genieten om enkele dagen in je hoofd bezig te zijn met het schrijven van een blog…. 

Geboortekaartjes kinderen

Deze zoektocht naar een leuke en zinvolle dagbesteding maakt mij grosso modo een optimistisch en gelukkig mens. Natuurlijk tob ik – soms meer soms minder – over allerlei zaken in het leven, maar altijd gloort er iets positiefs aan de horizon. Die levensinstelling heb ik meegekregen van mijn lieve ouders en op mijn beurt overgedragen aan mijn kinderen. Gedurende mijn leven heb ik ontdekt dat ik deze levensinstelling kan behouden en laten groeien juist in interactie met andere mensen. Nu, in mijn leven als pensionado, word ik mij er nog meer bewust van dat het meest zinvolle aan mijn leven het contact is met de andere mens. De medemens is de levensadem van mijn bestaan. Ik geniet ontzettend van de momenten van samen-zijn met vrienden op eerste kerstdag en met de kinderen en familie op tweede kerstdag. Echt genieten is ook regelmatig doordeweeks met iemand afspreken om een bakkie te doen, een glaasje te drinken en lekker te kletsen. Echt genieten is eveneens als we in de Huiskamer van de Wijk op woensdagmorgen als buurtbewoners met elkaar koffie drinken en geïnteresseerd zijn in elkaars wel en wee….

Gedurende mijn zoektocht in deze derde levensfase voel ik mij vaak weer kind in een kleine, liefdevolle sociale leefomgeving. Ik geniet daar van….. en dat voelt als de zin van mijn aardse leven…

Het is zo’n dag, waarvan ik weet dat die er af en toe aankomt. Ik word overvallen door een groot gevoel van verslagenheid over wat er allemaal in de wereld om mij heen gebeurt. Ik voel me een beetje murw geslagen, emotioneel uitgeput. Dit type gevoel zal zeker ook met mijn ouder worden te maken hebben. De spankracht neemt af, ik moet soms meer vechten tegen het gevoel van moedeloosheid. Tegelijkertijd weet ik dat het positieve gevoel terugkomt.

De gebeurtenissen die daarin een rol spelen zijn zeer divers. Ik word moedeloos van politieke partijen, die wederom deze Provinciale verkiezingen gebruiken om landelijke politiek te bedrijven. Ik vind dat uitholling van ons democratisch bestel. Dan is er het enorme gevoel van onmacht en verdriet bij de aanslagen afgelopen dagen in Nieuw Zeeland en Utrecht. Dit alles wordt versterkt door de wijze waarop de politieke partijen FvD en PVV zonder enige reflectie aangaande de aanslagen en zonder respect voor de doden en gewonden, hun immigratie-agenda naar voren schuiven. Of wat de doen met het vreselijke bericht dat een vader zijn achtjarige dochtertje om het leven brengt? Zelfs heb ik even nagedacht hoeveel van dit type ellendige gebeurtenissen ik tijdens mijn leven heb meegemaakt. Het zijn er ongelooflijk veel. En telkens weer pakken we de draad om ‘gewoon’ verder te leven weer op. 

Dat ‘gewoon’ verder leven krijgt er in deze levensfase wel een dimensie bij. Nadrukkelijker vraag ik mij af hoe lang ik nog te gaan heb en wat mij aan vreugde en verdriet te wachten staat. En dan de vraag der vragen: ‘Is er na de dood nog iets of is het leven over en uit?’ Zo enigszins somber kijkend naar de TV, schuift daar ineens de schrijver Jan Siebelink bij DWDD aan tafel. Hij heeft het boekenweek geschenk 2019 geschreven ‘Jas van belofte’. In het boek wordt de hoofdpersoon Arthur met hoge snelheid per ambulance naar het ziekenhuis gebracht.  Tijdens deze rit overziet de hoofdpersoon al bijna vanaf de andere zijde wat hij achterlaat, en vraagt hij zich af of het genoeg is. Hij is er zeker van dat hij bezig is het leven te verlaten. Hij hoopt zelfs de weg van zijn vader te gaan, die in de hemel vast een goed woordje zal doen voor zijn zoon. En hij beseft dat het onvoorstelbare, namelijk dat er een hemel is, waar zou kunnen zijn, 

De 81-jarige Jan Siebelink, weer helemaal fit na een beroerte in 2017, praat ruim dertien minuten honderduit over de fase van zijn leven waarin hij nu zit. Hij kan zich niet voorstellen dat hij dood zal zijn. Hij smeekt bijna ‘laat mij niet dood gaan.’ Hoewel hij vind dat hij genoeg heeft gedaan met zijn leven, zit hij nog vol plannen. Hij filosofeert over het toenemende aantal 80 plussers, die leesgroepjes gaan vormen in buurten. Hij stelt zich voor dat zij platforms bouwen en zo politieke druk uitoefenen om overal buurtboekwinkels te openen. Het hele land moet weer gaan lezen!

Dit heerlijke interview met deze vitale 81-jarige beurt mij enorm op en haalt mij snel uit mijn somberheid van dat moment. Net als Siebelink blijf ik plannen maken en uitvoeren, vooral dichtbij huis in de buurt. Daar horen boeken lezen, goede gesprekken voeren en blijven proberen de wereld om je heen te volgen en te begrijpen bij. Dat is LEVEN. Ongeacht de leeftijd wil ieder mens ‘er toe doen’, voor zichzelf op de eerste plaats en daarna voor de ander. Je wilt misschien wel een beetje onsterfelijkheid op aarde. Maar ja, pas als we deze aarde verlaten hebben, weten we of we onsterfelijk zijn of niet.

Het onvoorstelbare kan waar zijn …. of ik geloof dat er niets is na de dood of ik  geloof in iets van een hiernamaals. Het boekenweek geschenk 2019 lijkt mij een troostrijk boek. Ik ga het dan ook zeker lezen.

Kerst is een uniek feest dat wereldwijd gevierd wordt. Voor mij is het dan ook het bezinningsmoment om samen met miljoenen mensen op de wereld even stil te staan bij ons leven hier op de aarde. Of je nu  gelovige bent of niet, ieder mens wil iets van zijn korte leven maken. In vrede leven en geen oorlog voeren, is daarvoor een essentiële voorwaarde. Kerst is het feest van het samen zijn en samen leven, ieder op zijn eigen manier en met eigen accenten, maar wel gericht op samen. Kerst is voor mij het moment om mijn kleine, grote geluk te vieren samen met mijn lief, onze kinderen, hun geliefden, onze kleindochter en onze vrienden.

Echter, hoe bizar is het feit dat in de twintigste eeuw waarin ik geboren en opgegroeid ben, waarin mijn ouders geboren, opgegroeid en overleden zijn, er volgens de historicus Johan Huizinga meer dan honderdzeventig miljoen mensen vermoord zijn door hun eigen regeringen. Daarnaast zijn in oorlogen vierendertig miljoen mensen om het leven gekomen. Ik ben een babyboomer uit 1946, geboren in een Rooms-Katholiek gezin. Uit de radio klinkt die eerste jaren tijdens de kerst nog regelmatig White Christmas van Bing Crosby. Het lijkt een soort ode aan onze geallieerde bevrijders. Mijn eerste kerstfeesten staan volledig in het teken van de geboorte van het kindje Jezus. In de woonkamer staat de kerstboom en onder die boom staat een door mijn vader gefiguurzaagde kerststal, waar hij, volgens mij erg trots op is. Mijn vader die in de Tweede Wereldoorlog tuberculose heeft opgelopen en uiteindelijk in 1961 is overleden. 

Ik leef nu in 2018, de eenentwintigste eeuw. Het Marrakech migratiepact van de Verenigde Naties blijkt opeens voor een aantal politieke partijen in Nederland en België een probleem. Met meer dan achtenzestig miljoen mensen op de vlucht, zijn internationale afspraken over vluchtelingen belangrijker dan ooit. Op Lesbos in Griekenland puilt het opvangcentrum voor bootvluchtelingen al jaren uit. Er is geen solidariteit in onze redelijk welvarende Europese Unie. In mijn Nederland, behorende tot de top vijf van de meest welvarende landen in de wereld, weigert de regering zelfs een generaal pardon te geven aan ongeveer vierhonderd vluchtelingen kinderen die hier volledig geworteld zijn. Dit alles uit angst voor een aanzuigende werking….. 

Ik ben opa van een heerlijke, lieve kleindochter. Ik kan los van allerlei dagelijkse werkgerelateerde sores, nog meer dan bij mijn eigen kinderen genieten van dit opgroeiende schatje. Ik zie en voel intens hoe kwetsbaar en onschuldig het beginnende leven is. Maar ook hoe ongelooflijk waardevol. Mijn geloof is gedurende mijn leven behoorlijk verschraalt. Ik noem mijzelf cultureel katholiek. Ik ben nog in de kerk getrouwd en ga bij begrafenissen naar de kerk, verder niet. Wat blijft is de kerstnachtmis, al 72 jaar lang. Deze traditie willen mijn lief en ik niet loslaten. Straks op kerstavond zit ik in de kerstnachtmis. Ik zal dan denken aan de geboorte van het kindje Jezus, gewoon als een kindje dat geboren wordt. Ik zal wensen dat alle kindjes die geboren worden in een warm en veilig nest opgroeien, in een land van vrede. Ik weet het niet, maar ik hoop dat de pastoor preekt over kinderen. Over kinderen die het recht hebben op te groeien in een veilige wereld. En vooral hoe wij daar dan met elkaar over praten als het voor kinderen niet veilig en rechtvaardig is. Dat we ons realiseren dat kinderen in onveilige situaties ernstige schade oplopen. Dat we niet alleen praten, maar ook doen, handelen in de volle overtuiging dat aanzuigende werking van het goede handelen zal leiden tot gelukkige mensen en vrede op aarde.

Laat alle kerken de kerstpreek afsluiten met de oproep: ‘Geef deze vierhonderd kinderen een generaal pardon!’