Al decennia groeit onze gemiddelde levensverwachting en dat zal zeker nog doorgaan. Wetenschappers zoals Andrea Maier, die ouder worden zien als een ziekte die bestreden kan worden, ontwikkelen zelfs anti- verouderingspillen en garanderen ons dat we straks 130 jaar oud kunnen worden.

Voor mij als (psycho)gerontoloog en tweeënzeventig jarige is het vooral interessant om na te denken welke invloed deze groei van levensverwachting heeft op mijn dagelijks leven en die van anderen. Maatschappelijk gezien hebben wij onze levensloop behoorlijk vastgepind op biologische leeftijden. Tevens is onze levensloop vooral gericht is op betaald werken. Vanaf het prille begin staan de eerste twee levensfasen grotendeels in het teken van opleiding, loopbaan en carrière. Als je dan stopt met betaald werken, ga je de derde levensfase in. In die fase kan het zo maar gebeuren dat je niet meer weet hoe je zin moet geven aan je dagelijkse leven. Waar haal je ineens de inspiratie vandaan? Vreemd is dat niet als je bedenkt dat je dan pas voor het eerst in je leven helemaal zelf verantwoordelijk bent over hoe je de dag zinvol gaat invullen. Sommige mensen doen verwoede pogingen door te werken of oude netwerken vast te houden, hoe lastig ook. Anderen vallen in het bekende zwarte gat en worden depressief. Weer anderen weten hun nieuwe weg al dan niet gemakkelijk te vinden met vrijwilligerswerk, oppassen kleinkinderen, reizen of meer investeren in hun hobby.

Onze samenleving is nog niet goed ingericht op die derde levensfase, die we de ouderdom noemen. Sterker nog, de term oud of pensionado heeft een negatieve klank.

Ik pleit ervoor om het loopbaandenken los te laten ten gunste van het levensloopdenken. Kern van het levensloopdenken is de Schijf van Vijf voor een zinvol leven. Tijdens je leven ben je voortdurend op zoek naar een – voor jou – goede balans op vijf schijven/levensdomeinen: lichaam/geest, sociale relaties, materiële situatie, activiteiten/arbeid en inspiratie/zingeving. Ons dagelijkse leven speelt zich op deze schijf van vijf af. Natuurlijk legt ieder individu bepaalde accenten op deze levensdomeinen, al naar gelang ieders sterke en zwakke kanten en de kansen en bedreigingen in de omgeving. De vijf levensdomeinen werken onderling als communicerende vaten: gebeurt er iets in het ene domein heeft dat direct invloed op de andere domeinen. Op de momenten dat je een zekere balans ervaart op deze schijf van vijf dan zit je lekker in je vel en is het leven de moeite waard.

Tijdens mijn werkzame leven heb ik deze schijf van vijf meerdere malen zeer bewust overdacht. Op mijn vijfendertigste, ik ben vijf jaar directeur van een basisschool, maak ik de keuze om twee jaar naar Afrika te gaan. Er sluipt onrust in mijn lijf, in de zin van ‘blijf ik op deze manier werken tot aan mijn pensioen?’. Op mijn schijf van vijf raak ik inspiratie en energie kwijt in het domein arbeid/activiteiten. Mijn leven voelt in die periode niet in balans. Bewust kies ik er voor mijn carrière los te laten. Dit heeft direct invloed op het levensdomein materiële zaken. Samen met mijn lief ga ik een nieuw avontuur aan, vooral op het domein inspiratie/zingeving. Terug uit Afrika in 1984 moet ik noodgedwongen (werkeloos) een sterkte/zwakte analyse op mijn vijf levensdomeinen loslaten. In de periode daarna krijg ik een gezin en word ik directeur van een aantal zorginstellingen. Zestien mooie jaren later heeft het besturen van grote organisaties niet meer 100% mijn motivatie. Vol vertrouwen door eerdere ervaringen gooi ik het roer weer volledig om en kies voor een eigen gerontologisch onderzoeks- en adviesbureau. Uiteindelijk in 2014, ik ben zevenenzestig jaar, stop ik met betaald werken. Ik noem mij voortaan fulltime pensionado, omdat ik voor de rest van mijn leven voornamelijk zelf verantwoordelijk ben voor de invulling van mijn dagelijks leven.

Nu, vijf jaar later en vele daginvulling-avonturen verder, kan ik zeggen veel baat te hebben bij de schijf van vijf. Het geeft mij houvast als een levensgebied onder druk komt te staan.