Toeval of niet, maar het Atheïstisch Woordenboek waar ik over schrijf in mijn vorige blog, is uitgegeven bij de Belgische uitgeverij Houtekiet. De naam verwijst naar de roman Houtekiet van de Vlaamse schrijver Gerard Walschap (1898-1989). Deze roman heb ik ooit gelezen in de jaren van ‘All You Need Is Love’ van de Beatles en vaak heb ik gedacht: ‘Ik moet Houtekiet nog eens lezen’. Walschap zegt zelf over deze roman: ‘Houtekiet is de nieuwe mens die verstandig en bekwaam leeft, seksueel creatief, rechtvaardig en volkomen los van zijn voormalig geloof, ethisch en sociaal geëngageerd. Houtekiet, dat ben ik zelf.’ Ik weet dat nu de tijd daar is om dit boek nog eens te lezen. Vorige week stap ik daarom boekhandel Donner binnen en voor € 9,50 stap ik vijf minuten later met de tweede druk (1941) de winkel uit. Thuisgekomen begin ik meteen te lezen, want die tijd heb je als fulltimepensionado…..en, ik lees het praktisch in een ruk uit. 
Bij het herlezen moet ik even wennen aan het Vlaamse proza uit die tijd, maar eenmaal die dictie teruggevonden hebbende is het een prachtig geschreven roman vol eenvoud, vol goed en kwaad dat niet echt overkomt als goed en kwaad, vol hartstocht en vol onuitgesproken liefde. Het is het scheppingsverhaal in het klein en dan van het dorpje Deps. Aan het eind van het verhaal, zit de ongelovige Jan Houtekiet zondags boven in de door hem zelf gebouwde kerktoren. De mis is pas uit als Houtekiet naar beneden klimt. Geen pastoor heeft hem kunnen overtuigen dat het ‘beter was naar hun onnoozele preeken te luisteren en dat hij daar hoog niet dichter bij God zat dan in de duffe kerk. Hij zat daar niet te prevelen of kruiskens te maken. Hij keek rustig over de velden en in de lucht. En hij voelde zich een met de oneindigheid, waarin onvatbaar voor woorden en gedachten, dat fijne raadsel zweeft, waarvoor het sterven van Iphinégie (zijn grote liefde) hem aandachtig gemaakt had en dat ons allen boeien blijft in dit aardsche leven.’

Tijdens het lezen ervaar ik een grote verwantschap met Houtekiet, die net als ik nu, weinig meer heeft met het geloof en de kerk, maar wel met spiritualiteit. Soms komt er nog een klein beetje religie bij mij naar boven, als ik denk aan paus Franciscus. Paus Franciscus lijkt een beetje op de zonderlinge pastoor, die de ongelovige dorpsbewoners van Deps inpalmt door zijn eenvoud. Franciscus laat ook zien hoe hij zijn katholieke geloof wil inzetten: voor de gewone mensen. Zelfs probeert hij een milde toon te gebruiken ten aanzien van de, in mijn ogen vreselijke, kerkelijke dogma’s aangaande homosexualiteit en geboortebeperking. Een duidelijke afkeer heb ik van de katholieke Wim Eijk, de ‘onnoozele prediker’, die de paus wil uitnodigen ‘als het een keer in beider agenda’s past.’ Van Eijk lijkt op de jonge graaf Deps, die niets op heeft met het gewone volk, maar wel zijn land op een simpele manier kwijtraakt aan Houtekiet. Het is voor mij duidelijk dat ik het geloof uit mijn jeugd voorbij ben en met mij heel veel babyboomers, denk ik. In mijn rugzak draag ik hooguit nog enkele christelijke cultuurgoederen met mij mee. Ik ben geen atheïst, ik geloof in een hogere macht. Het heelal, de schepping, de evolutie, de sterrenstelsels inclusief de planeet de aarde, waar wij denkende wezens rondlopen, het geheel is te gek voor woorden en gedachten. Goed en kwaad, liefde en haat, boosheid en verdriet, het is er allemaal en sterker nog: het een kan niet zonder het ander.

Als weldenkend wezen motiveert mij de behoefte op een simpele manier vooral het goede, het liefdevolle na te streven in mijn korte leventje en dit te delen met mijn medemensen: ‘All You Need Is Love’ voor mijn lief en ons kleine kringetje van familie, vrienden en kennissen. Maar ook voor mijn medeburgers in Rotterdam en Nederland. En zelfs voor mijn mede-Europeanen en mijn mede-Wereldburgers. Het klinkt deze dagen erg naief om te hopen dat ook potentieel jonge IS strijders voorbij hun geloof gaan en gewoon iets van die prachtige aardse liefde tussen mensen mogen ervaren. Maar eerlijk gezegd, op dit moment word ik als weldenkend mens even helemaal overmand door een diep gevoel van eenzaamheid. Ik weet niet anders te doen dan de stilte in mijzelf op te zoeken en de stilte haar werk laten doen

net als Houtekiet boven in de kerktoren……