‘Goed voorbeeld, doet goed volgen’ is een gezegde waar ik wel eens over nadenk in verband met mijn vader- en opa zijn. Het zijn rollen die je gedurende je levensloop kan krijgen, maar waar je verder geen ervaring in hebt.

De voorbeeldrol van mijn eigen vader is een heel bijzondere vanwege zijn ziekte tbc en het feit dat hij overleden is toen ik vijftien jaar was. Regelmatig ligt hij in het ziekenhuis en twee of drie keer in al die jaren is hij voor maanden naar het sanatorium in Davos Zwitserland voor kuren. Fysiek gezien moeten wij in huis vaak letterlijk afstand houden tot hem. Ondanks het feit dat de artsen aangeven dat het geen besmettelijke vorm van tuberculose is, is hij bang zijn kinderen te besmetten. Mijn moeder loopt dagelijks met lysol de toilet en wastafel te ontsmetten. Regelmatig afstand houden tot zijn kinderen moet voor hem een vreselijk dilemma zijn geweest. Gelukkig heb ik ondanks de ziekte van mijn vader een fijne en warme jeugd gehad. Maar de ziekte van mijn vader heeft vanzelfsprekend veel invloed gehad op mijn opgroeien.

Vanaf mijn volwassen zijn heb ik er dikwijls aan gedacht hoe het zou zijn verder op te groeien met een vader. Ik voel lang een boosheid omdat onze vader-zoon relatie zich niet heeft kunnen verdiepen, laat staan door ontwikkelen. Zo rond mijn vijfenveertigste weet ik dit gemis een positieve plek te geven in mijn leven. Ik ben trots op hem, op de manier waarop hij zijn zware leven geprobeerd heeft vorm en invulling te geven. Uiteindelijk is hij daarmee een waardevol voorbeeld voor mij.

‘Goed knuffelvoorbeeld, doet goed volgen’ heb ik in mijn zoon-vader relatie helaas moeten missen. Dat heeft mij als vader naar mijn eigen kinderen op dat gebied wat onzeker gemaakt. Vanaf de geboorte van mijn kinderen heb ik met veel liefde en plezier mijn vaderrol opgepakt. Aanvankelijk in de dagelijkse verzorging, daarna in het naar school brengen, meegaan met zwemmen, zaterdags als voetbalvader en zo meer. Later gaan ze studeren en op kamers wonen. Ook dan kan en mag ik mijn vaderrol voortzetten soms heel concreet met helpen verhuizen, klussen doen en de portemonnee trekken.

Vader-zijn gaat mij steeds beter af, denk ik. Mijn volwassen kinderen hebben hun eigen leven, maar ik kan het van dichtbij meemaken. Bewust probeer ik ze niet al te dicht op de huid te zitten. Ik wil goede raad geven of gewoon mijn mening ventileren, gevraagd en ongevraagd. Dat heb ik ongetwijfeld van mijn vader meegekregen. Ik omhels mijn kinderen en schoonkinderen graag. Wat wel blijft is een beetje onzekerheid om hen lekker onbevangen af en toe te knuffelen.

Bij mijn kleindochter heb ik totaal geen last van die onzekerheid. Mijn opa zijn heb ik vrij snel mogen oppakken na haar geboorte. Al na een paar maanden mocht ik op de donderdag oppassen, het eerste half jaar alleen en daarna samen met mijn lief. Ik heb haar luiers verschoond, haar de fles gegeven, in het wiegje gelegd, met haar rondgewandeld in de kinderwagen en haar natuurlijk geknuffeld. En hoe heerlijk is het als ze, moe van het spelen, zomaar in slaap valt op je schoot.

Opa-zijn gaat mij iets natuurlijker af. Ik heb geleerd van mijn vaderrol en ben minder onzeker of ik het goed doe. Wat meespeelt is dat als je ouder wordt, je steeds meer ruimte durft te geven aan je gevoelsleven. En, niet onbelangrijk, je neemt meer tijd voor deze rollen. Het vader- en opa-zijn is zo een heerlijke ervaring en een groot geschenk in mijn derde levensfase.

Bijzonder is het, dat ik nu pas bij het schrijven van dit blog moet denken aan de overeenkomst tussen mijn jeugdervaring en de huidige coronamaatregelen: de ontsmetting; de grote angst om anderen te besmetten; de anderhalve meter afstand; het niet mogen knuffelen van elkaar….

‘Laat mij maar veel naar muziek uit deze jaren luisteren als ik ooit dement ben’, zegt mijn lief. We kijken samen naar een TV programma over The Beatles tussen 1963 en 1967. Het is de tijd van Elvis Presley, Chubby Checker, Bob Dylan, Buddy Holly, Fats Domino, Jim Morisson. Telkens, als de eerste akkoorden klinken van een song uit die tijd begint mijn lief de tekst mee te zingen. Ongelooflijk hoe tekst en melodie in haar geheugen zijn opgeslagen. Ik moet eraan denken hoe ingrijpend de ziekte van alzheimer is. Je mag hopen dat je er zelf geen weet van hebt. Je partner, je kinderen zullen het er vreselijk moeilijk mee hebben. Het is een proces voor hen van langdurige verlieservaring. Stel dat ik alzheimer krijg, welke diepliggende herinneringen en karaktereigenschappen treden dan op de voorgrond? Ga ik liedjes uit mijn jeugd herkennen en meezingen? Word ik onrustig of juist heel rustig? Het zijn gedachten die in deze levensfase af en toe opkomen en mij angstig maken. Maar ik wil juist niet focussen op achteruitgang. Ik wil niet angstig zijn voor wat dan ook. Ik wil mijn zegeningen tellen en mij verder ontplooien…… ‘Eight days a week’.

In een van de getoonde fragmenten toeren The Beatles door Amerika en komen in Texas. Het blijkt dat blank en zwart niet samen naar hun stadionconcert mogen komen. Ik hoor hen zeggen dat ze alleen optreden als ook de zwarte Amerikanen welkom zijn. Ik denk terug aan die tijd, ik ben 18 jaar. De rassenscheiding is op veel plekken in de wereld nog normaal. Het zijn de roemruchte jaren van Che Guevara, Fidel Castro en de Cuba crisis; van de moord op J.F. Kennedy; van ds Maarten Luther King, zijn beroemde speech “I have a dream’; de moord op hem; van Chroetjsjov die afgezet wordt; van de oorlogen in Vietnam en Cambodja. Ik zit als puber/adolescent in de levensfase vol levenslust, groei en ontwikkeling. Ik zoek mijn eigen identiteit, zowel uiterlijk als innerlijk. Welke meisjes vind ik leuk en willen zij ‘met mij gaan’? De nieuwe broek die ik koop, moet onder de naaimachine, want de pijpen horen super smal te zijn. Mijn krulhaar staat alle kanten op en groeit tot op mijn schouders. Een echte bontjas, tweedehands, maakt mijn hippieachtige outfit compleet. Over alles wat er gebeurt om mij heen en in de wereld, heb ik een duidelijke, zekere mening. Opvoeden moet vooral anti-autoritair zijn. Primitieve culturen bestaan niet, juist die culturen zijn vaak hoogstaander dan de onze. Iedereen is gelijk en moet dezelfde kansen hebben en krijgen. Ik ben tegen de Vietnamoorlog, roep ‘Johnson moordenaar’. Ik wil niet in militaire dienst, want ik voel mij een pacifist en elke zondag naar de kerk gaan is geen optie meer. Ik ben 18 jaar en zoekende wie ik wil worden…….‘Eight days a week’.

Nu 54 jaar verder heb ik veel van mijn eigen identiteit mogen ontdekken. Geboren vlak na de 2e WO ben ik opgegroeid in een welvarend Nederland met een hoge levensverwachting voor man en vrouw. Mijn gelukkige leven gaat nog even door in een wereld die net als op mijn 18e nog steeds op allerlei plekken zwaar onder druk staat. Ik heb ook nu mijn meningen, maar minder zeker. Intenser dan voorheen ben ik op zoek naar intimiteit, in de zin van geborgenheid en vertrouwelijkheid in mijzelf, maar ook in mijn omgeving…… ‘Eight days a week’.

Als fulltime pensionado zoek ik die intimiteit vooral dichtbij, want daar kan ik naar mijn idee het meeste bijdragen. Ik gun dat mijzelf en mijn naasten…… ‘Eight days a week, Eight days a week I love you, Eight days a week is not enough to show I care……’

Na een serie van tien vakantieblogs is het even omschakelen in mijn hoofd. Het reizen met de Transmongolië Express samen met mijn lief is een bijzonder avontuur geweest. We hebben met volle teugen  genoten. Zo’n vakantie duurt voor je gevoel langer dan normaal. Alles speelde zich als het ware af in de vertraagde tijd en dat helpt om extra te genieten. Je hebt weinig andere dingen aan je hoofd, geen beslommeringen of anderszins. Je geniet van het moment, het nu. Je treedt behoorlijk snel uit je comfortzone en je geeft je over aan de omstandigheden. Je past je een beetje aan en probeert nieuwsgierig te zijn naar het waarom en waartoe. Je vindt het vanzelfsprekend dat mensen anders leven dan jij. Je hoeft niet te integreren of te assimileren, maar je toont respect voor de medemens en hun leefwijze. Het is verbazingwekkend dat je in zo’n andere leefomgeving, zo simpel en basic zonder enige luxe, volop kan genieten en zelfs af en toe overrompeld wordt door een immens geluksgevoel.

Enkele dagen geleden valt mijn oog op een advertentie: de Golden Eagle Trans-Siberian Express van Moskou naar Vladivostok. Twaalf dagen met een super luxe trein met compartimenten met privé douche, toilet en twee prachtige restauratiewagons. Prijs all inclusive vanaf 30.000 euro pp. en het maximum aantal deelnemers bedraagt zestig. Ik neem aan dat het voor de deelnemers aan deze luxe reis ook een vakantie is in de vertraagde tijd en dat zij volop zullen genieten. Wel zullen zij minder direct ervaringen opdoen met de lokale bevolking en hun leefomstandigheden. Zij zullen niet ervaren hoe het is om dagen niet te douchen, om over wildplassen en – poepen maar niet te spreken. Ongetwijfeld zullen zij het ook een avontuur vinden en zich hier en daar moeten aanpassen. En het zal hen een gevoel van geluk geven als zij romantisch aan het diner in de rijdende restauratiewagon zitten met een prima glas Bordeaux wijn in hun hand.

Ik vraag me af: ‘Is mijn (ons) genieten en geluksgevoel nu anders, beter, minder dan dat van hen?’ ‘Maakt geld gelukkig(er)?’ is mijn vervolgvraag. Mijn reis was lang niet zo duur, maar voor een gewone vakantie uitgave zit ik wel boven het gemiddelde dat mensen uit (kunnen) geven. Kan het je iets schelen hoe je het doet of wat je doet? Maakt het iets uit? Als je maar geniet en gelukkig bent! Zondag 1 oktober begint de Maand van de Geschiedenis. Het thema dit jaar is geluk. Herman Pleij heeft een essay hiervoor geschreven ‘Ja, we hebben een obsessie met genieten en gelukkig willen zijn’. Er is zelfs sprake van een moderne geluksindustrie, zoals bijvoorbeeld de reisorganisatie branche. Deze speelt in op ons welzijn en welbevinden door ons – gedurende een korte periode – bewust te willen laten genieten en gelukkig te zijn. Het is, zo formuleert Herman Pleij het, maakbaar geluk op bestelling. Bijzonder is, dat ik binnen ‘maakbare geluk op bestelling’ gemerkt heb dat het mogelijk is om echt te genieten en geluksgevoel momenten te hebben. Misschien zelfs is het wel gemakkelijker dan in het ritme van het dagelijkse leven. Diezelfde ervaringen zullen de mensen in de super luxe Golden Eagle trein hebben.

Geluk is voor mij heel persoonlijk en intiem en gaat verder dan genieten. Het is een intieme, persoonlijke gevoelservaring, die je plotseling overkomt en die altijd snel weer verdwijnt. Terugdenkend aan onze vakantie is voor mij het mooiste geluksmoment geweest de vroege ochtend dat ik samen met mijn lief op een klein krukje voor onze ger zat. Midden in de uitgestrekte steppe van Mongolië werd ik overvallen door een diep gevoel van geluk. Het duurde kort, maar het klopte perfect. Ik voelde mij even in het paradijs op aarde.