Na acht jaar fulltimepensionado zijn merk ik dat ik vaker, zo min mogelijk verplichtingen wil aangaan. In mijn werkzame leven heb ik verplichtingen en de daaraan gekoppelde verantwoordelijkheden altijd als normaal gezien en gevoeld, nooit zo over nagedacht. Natuurlijk was het wel eens teveel en leverde het de nodige stress op. Een burn out is mij gelukkig nooit overkomen.

De eerste jaren van mijn pensioen ben ik met veel plezier nog druk met allerlei zaken buiten mijn privéleven. Pas rond mijn drieënzeventigste beginnen alle de daaraan verbonden verantwoordelijkheden zwaar te voelen. Nu weer drie jaar verder kies ik nadrukkelijker voor mijn eigen welbevinden en mijd ik bewust bepaalde activiteiten. Deze langzaam veranderende focus in mijn pensioenleven schept vervolgens meer ruimte voor ‘andere’ accenten in het dagelijkse leven, waarin het nu (het heden) belangrijker is dan het verleden en de toekomst.

Naarmate je ouder wordt, blijkt je leefwereld letterlijk en figuurlijk kleiner en intiemer te worden. Zowel fysiek als psychisch wil ik echter zo goed mogelijk blijven genieten van het leven. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan als je bijvoorbeeld moeilijker loopt, last heb van je prostaat, snel dingen vergeet of veel nadenkt over de naderende dood. De neiging om veel terug te kijken naar het verleden kan dit proces van lekker-leven-in-het-nu positief, maar ook negatief beïnvloeden. Als het goede ervaringen zijn, helpen die mij om ondanks toenemende beperkingen toch redelijk lekker in mijn vel te zitten. Zijn het vervelende ervaringen probeer ik die een plek te geven, ik kan er toch niets meer aan veranderen.

Mijn lief en ik permitteren het ons steeds meer te leven naar het principe van Carpe Diem. Ik denk dan aan wat Simone de Beauvoir ooit geschreven heeft: ‘De nadering van de ouderdom brengt een soort absolute ontspanning met zich mee. Je hoeft je niet meer in te spannen om iets te bereiken. Ouderdom heeft niets te winnen, niets te verliezen…..

En na elke geslaagde dag proosten mijn lief en ik op het leven!

Via de familie app krijg ik een prachtige foto waarop onze kleindochter van bijna drie jaar haar pasgeboren zusje op schoot heeft. Naast haar zit de trotse vader die de slapende, pasgeborene extra vasthoudt. De grote zus kijkt met stralende ogen in de camera. Haar nieuwe zusje is net zo klein als de pop, waarmee ze de laatste maanden altijd speelt als ze bij opa en oma is. Een prachtig ontroerend beeld! Wat zou ik graag deze foto op mijn blog zetten….. Helaas kunnen foto’s op open sociale media gebruikt worden voor andere doeleinden en daarom doe ik dat maar niet.

Vanwege de corona moet ik het voorlopig doen met de foto’s en de verhalen. Ik mag mijn kleinkind niet even aanraken en knuffelen. Ook mijn schoondochter en zoon omhelzen is niet gewenst. Dat is heel raar als je beseft dat elkaar aanraken een fundamentele behoefte van ieder mens is. Natuurlijk mis ik dat erg. Ik denk dat dit gemis en de mogelijke gevolgen daarvan voor heel veel mensen steeds zwaarder gaat wegen.

Niet aan mogen raken en knuffelen doet mij terugdenken aan mijn onderzoek in 1997 naar intimiteit bij ouderen in zorg- en verpleeginstellingen. Of beter gezegd het gemis aan intimiteit. Zorgorganisaties werken met dienstroosters, vaste tijdsblokken, vaste teams, voorgekookte kwaliteitseisen en zo meer. Dat maakt het moeilijk een veilige, warme leef/woonsituatie voor de kwetsbare oudere te creëren. Onderzoek toont aan dat het gemis aan intimiteit, fysieke én psychische vertrouwelijkheid in je directe leefomgeving, een behoorlijke negatieve invloed heeft op je welbevinden. Dat wil je natuurlijk niet als zorginstelling. Ik pleit er dan ook voor in mijn onderzoek om op individueel zorgniveau de oudere meer ondersteuning op zelfsturing te bieden. In alle kwetsbaarheid kan iemand altijd eigen keuzes maken, hetgeen je gevoel van eigenwaarde versterkt. Algemeen pleit ik er voor in het kader van intimiteit meer ruimte en aandacht te geven aan privacy en eigen leefstijl. In een dergelijk woon/leefklimaat kan de kwetsbare oudere kwaliteit van leven nastreven en ervaren.

Dit onderzoek heeft mij persoonlijk extra alert gemaakt als het gaat om intimiteit in mijn eigen leefomgeving. Ik zoek als fulltimepensionado bewust naar warme en vertrouwde contacten. Zonder het al te zwaar te maken, probeer ik meer dan anders snel een persoonlijk gesprek te voeren door te zeggen wat ik echt van bepaalde zaken vind. Tegelijk wil ik respect tonen voor andermans keuzes qua leefstijl. De setting waarin veel van deze contacten plaatsvinden mag best een beetje Zwitserleven oproepen: thuis of in een restaurant bij een etentje, in het café – liefst op het terras – met een drankje. Het is heerlijk om je deze luxe te kunnen permitteren.

Echter door de anderhalve meter en al die andere maatregelen, is het lastig om je sociale contacten goed te onderhouden. Afgelopen weekend zouden we het jaarlijkse familieweekend houden. Uiteindelijk is dat geannuleerd en vervangen door een wandeltocht ergens op de Veluwe. Ik ben niet mee geweest omdat ik een lichte verkoudheid heb. Waarschijnlijk overgenomen van mijn kleindochter die op het kinderdagverblijf zit en die sinds enkele weken weer wekelijks een dagje bij opa en oma is. Voor de zekerheid heb ik mij afgelopen maandag laten testen en die uitslag is gelukkig negatief. Het betekent overigens niet dat ik onze pasgeboren kleindochter nu mag vasthouden en knuffelen.

Deze week is de herfst begonnen. Niet een jaargetijde waar ik gek op ben. Samen met dit hele coronagedoe is dat een extra reden om de moed erin te houden en goede voornemens te maken. Ik blijf voorzichtig en optimistisch. Ik ga straks de traditionele griepprik halen en proberen me niet gek te laten maken door alle berichten over de tweede golf. Verder neem ik mij voor te blijven investeren in mijn sociale contacten, uiteraard telkens in kleine setting.

En zeker ga ik met volle teugen genieten van de foto’s en de verhalen op de familie app.

‘Goed voorbeeld, doet goed volgen’ is een gezegde waar ik wel eens over nadenk in verband met mijn vader- en opa zijn. Het zijn rollen die je gedurende je levensloop kan krijgen, maar waar je verder geen ervaring in hebt.

De voorbeeldrol van mijn eigen vader is een heel bijzondere vanwege zijn ziekte tbc en het feit dat hij overleden is toen ik vijftien jaar was. Regelmatig ligt hij in het ziekenhuis en twee of drie keer in al die jaren is hij voor maanden naar het sanatorium in Davos Zwitserland voor kuren. Fysiek gezien moeten wij in huis vaak letterlijk afstand houden tot hem. Ondanks het feit dat de artsen aangeven dat het geen besmettelijke vorm van tuberculose is, is hij bang zijn kinderen te besmetten. Mijn moeder loopt dagelijks met lysol de toilet en wastafel te ontsmetten. Regelmatig afstand houden tot zijn kinderen moet voor hem een vreselijk dilemma zijn geweest. Gelukkig heb ik ondanks de ziekte van mijn vader een fijne en warme jeugd gehad. Maar de ziekte van mijn vader heeft vanzelfsprekend veel invloed gehad op mijn opgroeien.

Vanaf mijn volwassen zijn heb ik er dikwijls aan gedacht hoe het zou zijn verder op te groeien met een vader. Ik voel lang een boosheid omdat onze vader-zoon relatie zich niet heeft kunnen verdiepen, laat staan door ontwikkelen. Zo rond mijn vijfenveertigste weet ik dit gemis een positieve plek te geven in mijn leven. Ik ben trots op hem, op de manier waarop hij zijn zware leven geprobeerd heeft vorm en invulling te geven. Uiteindelijk is hij daarmee een waardevol voorbeeld voor mij.

‘Goed knuffelvoorbeeld, doet goed volgen’ heb ik in mijn zoon-vader relatie helaas moeten missen. Dat heeft mij als vader naar mijn eigen kinderen op dat gebied wat onzeker gemaakt. Vanaf de geboorte van mijn kinderen heb ik met veel liefde en plezier mijn vaderrol opgepakt. Aanvankelijk in de dagelijkse verzorging, daarna in het naar school brengen, meegaan met zwemmen, zaterdags als voetbalvader en zo meer. Later gaan ze studeren en op kamers wonen. Ook dan kan en mag ik mijn vaderrol voortzetten soms heel concreet met helpen verhuizen, klussen doen en de portemonnee trekken.

Vader-zijn gaat mij steeds beter af, denk ik. Mijn volwassen kinderen hebben hun eigen leven, maar ik kan het van dichtbij meemaken. Bewust probeer ik ze niet al te dicht op de huid te zitten. Ik wil goede raad geven of gewoon mijn mening ventileren, gevraagd en ongevraagd. Dat heb ik ongetwijfeld van mijn vader meegekregen. Ik omhels mijn kinderen en schoonkinderen graag. Wat wel blijft is een beetje onzekerheid om hen lekker onbevangen af en toe te knuffelen.

Bij mijn kleindochter heb ik totaal geen last van die onzekerheid. Mijn opa zijn heb ik vrij snel mogen oppakken na haar geboorte. Al na een paar maanden mocht ik op de donderdag oppassen, het eerste half jaar alleen en daarna samen met mijn lief. Ik heb haar luiers verschoond, haar de fles gegeven, in het wiegje gelegd, met haar rondgewandeld in de kinderwagen en haar natuurlijk geknuffeld. En hoe heerlijk is het als ze, moe van het spelen, zomaar in slaap valt op je schoot.

Opa-zijn gaat mij iets natuurlijker af. Ik heb geleerd van mijn vaderrol en ben minder onzeker of ik het goed doe. Wat meespeelt is dat als je ouder wordt, je steeds meer ruimte durft te geven aan je gevoelsleven. En, niet onbelangrijk, je neemt meer tijd voor deze rollen. Het vader- en opa-zijn is zo een heerlijke ervaring en een groot geschenk in mijn derde levensfase.

Bijzonder is het, dat ik nu pas bij het schrijven van dit blog moet denken aan de overeenkomst tussen mijn jeugdervaring en de huidige coronamaatregelen: de ontsmetting; de grote angst om anderen te besmetten; de anderhalve meter afstand; het niet mogen knuffelen van elkaar….