Bijna vijftig jaar gaan mijn lief en ik samen door het leven. We zijn er trots op hoe we het tot nu toe hebben gedaan. We genieten al een aantal jaren van ons pensioen en vanaf het begin daarvan komt de focus meer en meer te liggen op onze familie en ons gezin. We volgen met warme belangstelling het leven van onze volwassen (schoon)kinderen. Voorzichtig geven we nog wel eens een goede, ouderlijke raad. We passen regelmatig op de kleinkinderen, waarmee we als oma en opa een warm en liefdevol contact opbouwen. En we praten met elkaar over hoe onze kleinkinderen zich ontwikkelen en hoe zij zich straks in de wereld zullen manifesteren.

Ik denk daarbij vaak terug aan Kenya waar mijn lief en ik twee jaar gewoond hebben. We zijn dan zeven jaar getrouwd en hebben bewust nog geen kinderen. In onze contacten met Keniaanse vrienden is dit al snel een onderwerp van gesprek. Zij begrijpen daar eigenlijk niets van en vervolgens eindigen deze gesprekken altijd met het advies ‘Keep on trying, God will bless you!’ Deze reactie is vrij logisch. Het leven in Afrika speelt zich vooral af in familie- en stamverband. Kinderen krijgen is volkomen vanzelfsprekend, je geeft het leven letterlijk door. Zo gauw kinderen kunnen bijdragen aan het dagelijks leven, zoals op een stukje land voedsel kweken, dagelijks water halen uit de put, oppassen op hun kleinere broertjes en zusjes, worden zij daarvoor ingezet. Kinderen vervullen vaak de rol van mantelzorger en trekken dan in bij hun oma en/of opa om hen te helpen met de dagelijkse bezigheden. Het leven wordt hier heel intens vanaf het begin tot het einde geleefd samen met verschillende generaties én verschillende families.

Mijn lief en ik zijn opgegroeid in een naoorlogs gezin in een tijd van toenemende individualisering en stijgende welvaart. Wij groeien in de jaren 50-60 van de vorige eeuw als kind spelend en studerend zodanig op, dat wij zo zelfstandig mogelijk de ‘grote’ mensenwereld in kunnen stappen. Daar komen wij elkaar toevallig in de jaren 70 tegen en worden we verliefd. We beslissen in de jaren 80 samen dat we graag twee kinderen op de wereld willen zetten. Het worden een meisje en een jongen. Ook zij groeien net als wij op als spelende en studerende kinderen, die vervolgens verliefd worden en wensen dat er kinderen geboren worden: twee meisjes ( 3 en 6 jaar) en 1 jongen (bijna 2 jaar). En dan nu, voor we het goed en wel beseffen, zijn mijn lief en ik het middelpunt geworden van een heuse familie bestaande uit verschillende generaties.

Voor mij persoonlijk voelt het alsof ik daardoor dichter bij de levensbron ben gekomen. Dat wil overigens niet zeggen dat ik meer van het leven begrijp dan voorheen. Wat ik wel kan zeggen is dat het goed en echt voelt, en dus gelukkig…

Het laatste jaar ervaar ik als extreem heftig. Het is niet zozeer mijn oog- en heupoperatie en een apneu diagnose, maar de wereld om mij heen: hoe wij omgaan met Moedertje Aarde en de oorlog in Oekraïne. De oorlog hakt er mentaal bij mij flink in. De dagelijkse beelden van verwoeste dorpen en steden in Oekraïne kan ik nauwelijks aan zien. Ik word er dan moedeloos van. Soms vraag mij af of het komt door mijn leeftijd? Op een ander moment denk ik dat het verband heeft met mijn naoorlogse jeugd (geboren in 1946).

Als ik mij zo voel, dan weet ik dat ik moet zoeken naar handvatten om mentaal overeind te blijven.

Mijn hele volwassen leven ben ik mij ervan bewust dat de ervaringen van mijn ouders in de 2e W.O. diep in mijn dna zijn gekropen. Alsof ik erbij ben geweest staat op mijn netvlies het beeld van mijn moeder die met een handkar en een baby (mijn oudste broer) in 1944 het zwaar gebombardeerde Arnhem ontvlucht. Ik ben opgegroeid in een gezin met zes kinderen, waar de naweeën van de oorlog dagelijks concreet zichtbaar en voelbaar zijn geweest. Nog steeds houd ik het bij de jaarlijkse dodenherdenking 4 mei niet droog.

Ondanks deze naoorlogse context kan ik zeggen dat ik opgegroeid ben in een warm gezin. Ik heb dit te danken aan een ijzersterke vrouw, mijn moedertje lief.

In 1944 – mijn ouders zijn dan twee jaar getrouwd – wordt mijn vader, mede vanwege zijn verzetswerk, ernstig ziek en hij zal dat min of meer blijven tot zijn overlijden in 1961. Al die jaren zorgt mijn moedertje lief voor zes kinderen, haar altijd ernstig zieke man en mijn opa, die 10 jaar bij ons in huis woont. Eigenlijk zijn er zeven kinderen. Als op mijn verjaardag in 1953 nog een broertje geboren wordt, ligt mijn vader ver weg in het sanatorium in Davos. Mijn broertje Angelo blijkt ernstig gehandicapt en overlijdt spoedig na de geboorte. Zonder haar man en zonder dat zij er bij kan zijn wordt haar kindje, ons broertje begraven.

Moedertje lief weet haar gezin met vlag en wimpel overeind te houden. Zonder dat ze er om vraagt, krijgt zij veel steun van familieleden en anderen. Het sociale netwerk waarin ons gezin is ingebed is hecht en sterk, wellicht mede door alle oorlogservaringen.

Nu ik dit zo opschrijf weet ik dat ik maar even aan mijn moedertje lief hoef te denken om weer met een positief gevoel de nieuwe dag in te gaan.

Na zeven pensioenjaren speelt mijn leven zich steeds meer af in een relatief kleine, persoonlijke kring van gezin, familie en vrienden. In deze inner circle of life draait alles vooral om geborgenheid, liefde, intimiteit……emotie. Het mooie van de derde levensfase is, dat je beseft dat het leven uiteindelijk hierom de moeite waard en zinvol is.

Juist dit leventje is gedurende de coronapandemie behoorlijk onder druk komen te staan. Hoewel ik alle prikken heb gehad die er zijn, ben ik erg voorzichtig gebleven in al mijn contacten, ook die met de kinderen en kleinkinderen. Volgens mij heeft dat effect gehad op mijn gevoel van vitaliteit, welke de afgelopen twee jaar sterk heeft gefluctueerd van hoog naar laag en alles wat daar tussen zit.

De afgelopen weken verandert dit gevoel met rasse schreden ten positieve! De meeste coronamaatregelen stoppen en de samenleving begint weer beetje bij beetje te ontwaken. Daar komt bij dat we de eerste weken van maart hebben kunnen genieten van heerlijk zonnig weer. Het lijkt wel alsof ik uit een winterslaap met regelmatig vervelende dromen, kom. Ik voel weer energie in mijn lijf stromen en dat is heerlijk.

Met plezier pakken mijn lief en ik onze oma/opa rol weer op. Het voelt heerlijk om onze kleinkinderen van dichtbij te mogen zien opgroeien en liefde en geborgenheid te bieden. Het geeft extra energie. Iets lastiger is het om in het vertrouwde sociale ritme te geraken met familie en vrienden. Ieder heeft kennelijk zo zijn eigen opstartproblemen. De behoefte aan deze contacten lijkt na corona nog groter te worden, hoewel dat ook een typisch derde levensfase ‘dingetje’ is.

In het verlengde van dit sociaal reveil, zijn mijn lief en ik ouderwets actief in ons volkstuintje en chaletje in Friesland. Zelfs gaan we een paar weken met vakantie naar Spanje. Kortom, we hebben weer het gevoel dat we volop leven!

Wat eveneens goed is, dat deze energie helpt mentaal sterk te staan ten opzichte van alle berichtgeving over de vreselijke oorlog in Oekraïne.