Als ik vijf jaar terug, op mijn zevenenzestigste, besluit om te stoppen met betaald werken, neem ik mijzelf voor volop in het leven te blijven staan. Ik wil mijn derde levensfase niet tegemoet treden met het angstbeeld dat oud worden aftakeling betekent. Integendeel, ik voel me goed en wil zo lang mogelijk doorgaan met een zo prettig en goed mogelijke invulling van mijn dagelijks leven. Die ‘opdracht’ is voor mij overigens niet iets nieuws, want daar heb ik al mijn hele leven aan gewerkt. Om die houding een actief gerichte naam te geven, noem ik mijzelf voortaan fulltime pensionado.

De levensloop van iedere burger in Nederland bestaat grofweg uit drie fasen: de fase van opgroeien gekoppeld aan opvoeding en onderwijs; de fase van doorgroeien gekoppeld aan arbeid en huisje-tuintje-boompje-beestje; en de fase van volgroeien gekoppeld aan zoiets als pensioen. Alle fasen hebben een eigen volwaardige ontwikkeling die gepaard gaat met vallen en opstaan, met hoogte- en dieptepunten. De overgang van de eerste fase naar de tweede is redelijk flexibel en een goed verlopen eerste fase werkt positief door naar de tweede. Feitelijk zou dat ook zo moeten gaan van de tweede naar de derde levensfase, maar dat gebeurt (nog) niet. De meeste mensen gaan van de ene dag op de andere met pensioen. Onze pensioenleeftijd is van overheidswege vastgelegd op onze biologische leeftijd en mede daardoor ontstaat een abrupte overgang.

Het is te begrijpen dat in de eerste levensfase de biologische leeftijd soms bepalend is (toelating basisschool, rijbewijs). Echter in het vervolg van onze levensloop gaat de biologische leeftijd juist belemmerend en stigmatiserend werken. De gerontologen Baltes c.s.. hebben aangetoond dat wij in staat zijn (vanuit ons eigen niveau) het leven te leven dankzij twee competenties: die van het expliciete leren en die van het leren door ervaring. Gedurende onze levensloop worden mede hierdoor de individuele verschillen tussen mensen groter en groter. Vanaf ongeveer de tweede helft van ons leven gaan wij meer en meer onze ervaringscompetenties inzetten om kwaliteit van dagelijks leven in werk en privé te bereiken. Deze ervaringscompetenties groeien in principe gedurende onze hele levensloop gewoon door en helpen ons het leven zo goed als mogelijk te laten volgroeien. Deze groeigedachte maakt het extra gewenst ergens in de tweede levensfase al na te denken over de derde. Ik noem dit levensloopdenken.

Kern van het levensloopdenken is de schijf van vijf voor een zinvol leven. Ieder mens zoekt naar een goede dagelijkse balans op vijf levensgebieden: lichaam/geest, sociale relaties, materiële situatie, activiteiten/arbeid en inspiratie/zingeving. Met behulp van onze competenties proberen we ons leven op deze levensgebieden te laten afspelen. Natuurlijk leggen mensen bepaalde accenten, al naar gelang ieders sterke en zwakke kanten en de kansen en bedreigingen in de omgeving. Deze levensgebieden werken als communicerende vaten: gebeurt er iets op het ene, dan heeft dat direct invloed op de anderen. Op de momenten dat je een zekere balans ervaart, zit je lekker in je vel.

In mijn leven heb ik deze schijf van vijf voor een zinvol leven meerdere malen zeer bewust overdacht en dat gedeeld met intimi uit mijn sociale netwerk. Op mijn vierendertigste ben ik al vijf jaar basisschool directeur. Op dat moment sluipt er op het levensgebied ‘arbeid’ onrust in mijn lijf, in de zin van ‘blijf ik op deze manier werken tot aan mijn pensioen?’ Mijn leven voelt dan niet in balans. Bewust kies ik voor een tweejarig, buitenlands avontuur. Dit heeft direct en extreem veel invloed op mijn hele leven. Weer terug in Nederland krijg ik een gezin en word ik directeur van een aantal zorginstellingen. Ik pak de studie gerontologie op. Zestien mooie jaren later heeft het besturen van grote organisaties niet meer 100% mijn motivatie. Vol vertrouwen door eerdere ervaringen gooi ik het roer weer volledig om en kies voor een eigen gerontologisch onderzoek- en adviesbureau.

Uiteindelijk in 2014 stop ik met betaald werken. Ik noem mij voortaan fulltime pensionado. Nu, vijf jaar later en vele daginvulling-avonturen verder, kan ik zeggen veel baat te hebben bij de schijf van vijf voor een zinvol leven. Het geeft mij houvast als een levensgebied onder druk komt te staan.

1. Dit blog heb ik als ‘gastblog’ speciaal geschreven voor http://www.voordedag.com powered by Nationale Nederlanden